#CyberMagazyn: AI szansą dla polskiej kolei?

Gwałtowne przyspieszenie rozwoju sztucznej inteligencji w ostatnich latach spowodowało zwrócenie uwagi wielu podmiotów na możliwości przez nią oferowane. Stosują ją już nie tylko ministerstwa czy wojsko – jednym z przykładów była opisywana przez nas zeszłoroczna, głośna sprawa Off Radia Kraków, gdzie prezenterzy zostali zastąpieni AI.

Zarządca infrastruktury wprowadza AI na polską kolej

Jednym z obszarów, gdzie dość często proponowano zastosowanie AI, była kolej. Wątek ten pojawiał się nie tylko w przypadku wykrywania kierowców samochodów łamiących przepisy na przejazdach, lecz także w kontekście sterowania ruchem, m.in. gdy w 2023 roku w Warszawie dochodziło do skierowania pociągów na nieprawidłowy tor.

Pod koniec lutegobr. pojawiły się informacje, że sztuczna inteligencja znajdzie zastosowanie na polskiej kolei. Według doniesień Kolejowego Portalu, na wdrożenie technologii w postaci rozwiązań OpenAI zdecydowały się PKP Polskie Linie Kolejowe. Początkowo będzie się to odbywało w formie testów – AI ma pomagać w bieżącej aktualizacji instrukcji wewnętrznych. 

Na dalszym etapie, technologią mieli zostać objęci dyżurni ruchu oraz „inni pracownicy zaangażowani w procesy operacyjne”, dzięki czemu miała zostać poprawiona efektywność i bezpieczeństwo pracy. Z drugiej strony, nie przewidziano formalnych konsultacji z pracownikami podczas fazy testów i początkowego wdrażania systemów OpenAI, nie wykluczając takich działań w przyszłości.

PKP PLK: na sterowanie ruchem przez AI jeszcze za wcześnie

Zapytaliśmy PKP Polskie Linie Kolejowe o szczegóły wprowadzenia sztucznej inteligencji w pracy spółki. Zarządca infrastruktury kolejowej zapewnił, że jej wykorzystanie na poziomie operacyjnym ma być „czysto pomocnicze”.

„W przyszłości AI może wspomóc analizę rozkładów jazdy czy zarządzanie awariami, ale do pełnego wdrożenia tej technologii jest jeszcze zdecydowanie daleko” – czytamy w odpowiedzi spółki dla naszej redakcji.

Zastosowanie AI niesie ze sobą również konieczność zbadania ryzyka, jakie może wyniknąć z jej zastosowania. PKP PLK przekazała, że odpowiednia analiza została przeprowadzona, a potencjalne zagrożenia są monitorowane.

„W_szelkie działania z użyciem AI są nadzorowane przez odpowiednie jednostki_” – dodano. Jednocześnie otrzymaliśmy informację, że w tej chwili nie ma planów zastosowania AI w sterowaniu ruchem.

Choć technologia jest testowana w ograniczonym zakresie, w przyszłości rozważamy jej szersze zastosowanie, jednak na tym etapie nie planujemy pełnego wdrożenia AI w sterowaniu ruchem pociągów.
PKP Polskie Linie Kolejowe

Dyżurni popierają, ale chcą konsultacji

Zaniepokojenie mogą jednak budzić informacje dotyczące nieprzeprowadzania konsultacji z pracownikami spółki w sprawie wykorzystania sztucznej inteligencji. O ile Związek Zawodowy Dyżurnych Ruchu PKP w stanowisku przesłanym redakcji CyberDefence24 zadeklarował obserwację testów systemu OpenAI przez PKP PLK, tak nie do końca jest zadowolony z braku rozmów na ten temat.

„Nie jesteśmy przeciwnikami nowych technologii i z nadzieją patrzymy na ich wdrażanie. Uważamy jednak, że szerokie konsultacje, mające na celu pozyskanie nowych pomysłów jak można by wykorzystać sztuczną inteligencję, mogłyby pomóc firmie na optymalizację zadań wyznaczonych dla tego narzędzia” – napisano w odpowiedzi dla naszej redakcji.

Co ciekawe, ZZDR PKP sądzi, że sztuczna inteligencja powinna zostać priorytetowo wykorzystana w procesach operacyjnych, które u zarządcy infrastruktury stanowią największy problem. Chodzi tu m.in. o optymalizację zarządzania harmonogramami czasu pracy dyżurnych ruchu, aby mogli lepiej planować swój czas. 

„Byłby to niewątpliwie milowy krok w kierunku poprawy efektywności pracy tych pracowników, a co za tym idzie i poprawy bezpieczeństwa pracy i ruchu kolejowego. Z nadzieją patrzymy także na dalsze pozytywne działania Spółki we wdrażaniu nowoczesnych technologii mających poprawić komfort pracowników w zakresie kontaktów kadrowych z pracodawcą” – zaznaczył Związek Zawodowy Dyżurnych Ruchu PKP.

Nie tylko PLK. Segment dalekobieżny bada możliwości

Kolej to jednak nie tylko zarządca infrastruktury. Zapytaliśmy kilka podmiotów z Grupy PKP, czy i oni planują lub już działają w zakresie wdrożenia rozwiązań związanych ze sztuczną inteligencją. Okazuje się, że analizy związane z możliwościami zastosowania AI prowadzi PKP Intercity. W odpowiedzi na nasze pytania spółka przekazała, że technologia – w tym głębokie uczenie maszynowe, jak również generatywna AI – są brane pod uwagę w kontekście automatyzacji procesów biurowych. 

„Rozważamy wykorzystanie tej technologii m.in. w średnio i długoterminowym prognozowaniu frekwencji w naszych pociągach czy automatyzacji obsługi pasażerów” – czytamy w stanowisku przesłanym redakcji CyberDefence24 przez przewoźnika.

Majewski: AI może dać ciekawe efekty

Szansę dla rozwoju polskiej kolei w kontekście nowej technologii widzi również Jakub Majewski, prezes Fundacji ProKolej. Według jego słów dla CyberDefence24, AI idealnie nadaje się do analizowania dużych zbiorów danych. Byłoby to pomocne nie tylko w zakresie tworzenia rozkładów jazdy. 

„To mogłoby dawać bardzo ciekawe efekty, jeśli chodzi o analizowanie rzeczywistej realizacji rozkładu jazdy. Można ocenić gdzie pociągi mają jeszcze rezerwy do skrócenia czasu jazdy czy postoju a gdzie ten czas jest wydłużony i prowadzi do opóźnień. Taki zbiór, na podstawie danych historycznych mógłby prognozować odchylenia od rozkładu w zależności od rożnych zmiennych - pory roku, dnia tygodnia, punktualności innych pociągów czy zainteresowania pasażerów” – wyjaśnił Majewski. Zbiegiem okoliczności, nad częścią tych pomysłów zastanawia się już wspomniane PKP Intercity.

Sztuczna inteligencja może się również przydać w zakresie budowy modeli transportowych. Według prezesa Fundacji, AI mogłoby analizować także zmiany w sieci osadniczej czy demografii i przewidywać, jak będzie kształtowało się zapotrzebowanie na przewozy kolejowe w regionie. Z kolei analizy pomiarów frekwencji w pociągach, zbierane przez systemy pokładowe, umożliwiłoby określanie popularności przystanków czy przeciążonych kursów.

Wejście sztucznej inteligencji na kolej było dość oczekiwanym momentem. Teraz pozostaje pytanie: jak dokładnie będzie postępowało wdrażanie tej technologii w przypadku polskiej sieci? Miejmy nadzieję, że uda się uniknąć przykładów negatywnych, a nawet absurdów. O te na naszych drogach żelaznych niestety nietrudno, a AI wydaje się szansą na pozytywny przykład zmian.

Serwis CyberDefence24.pl otrzymał tytuł #DigitalEUAmbassador (Ambasadora polityki cyfrowej UE). Jeśli są sprawy, które Was nurtują; pytania, na które nie znacie odpowiedzi; tematy, o których trzeba napisać – zapraszamy do kontaktu. Piszcie do nas na:[email protected].