Cyberprzemoc wśród dzieci. Resort cyfryzacji chce chronić najmłodszych

Wicepremier i szef resortu cyfryzacji Krzysztof Gawkowski ogłosił plan walki z przemocą w sieci. Na spotkaniu z z udziałem ekspertów NASK, Ministerstwa Cyfryzacji i ABW przedstawiono planowane działania na nowy rok szkolny 2025/2026.

Przemoc w sieci nie jest marginesem, tylko codziennością wielu dzieci i nastolatków. Traktujemy ją bardzo poważnie, dlatego zaczynamy rok szkolny od wspólnej deklaracji i konkretnych działań. Myśląc o bezpieczeństwie w sieci, musimy skupiać się nie tylko na ochronie systemów i danych, ale przede wszystkim ludzi – szczególnie najmłodszych, którzy są najbardziej narażeni na cyberprzemoc
Krzysztof Gawkowski, wicepremier i minister cyfryzacji

„Włącz Szacunek. Wyłącz hejt" – hasło na nowy rok szkolny

Całoroczny program edukacyjny będzie realizowany we współpracy z NASK i ABW. Celem będzie wsparcie szkół, rodziców oraz uczniów w walce z przemocą w sieci.

Jak informuje Ministerstwo Cyfryzacji program obejmie m.in.:, program obejmie m.in:

• szkolenia i webinary dla nauczycieli, psychologów, pedagogów,
• spotkania z uczniami – na żywo i online,
• Cyberlekcje 3.0 – całodniowe zajęcia z cyberprofilaktyki,
• promowanie higieny cyfrowej, 
• konferencje i ogólnopolskie akcje edukacyjne, jak konferencja Safer Internet jeszcze we wrześniu czy Dzień Bezpiecznego Internetu, który odbędzie się na początku 2026 roku. 

„Cyberprzemocy nie da się pokonać samą technologią. Kluczowa jest świadomość zagrożeń i wiedza o tym, jak sobie z nimi radzić. Działania informacyjne i edukacyjne mają zapewnić, by ofiary hejtu nie zostały same z problemem agresji w sieci i otrzymały niezbędne wsparcie – od państwa, nauczycieli i rodziców„ – czytamy w komunikacie Ministerstwa Cyfryzacji.

Raport NASK pokazuje skalę zagrożenia

NASK opublikował raport dotyczący zagrożeń związanych z obecnością najmłodszych w sieci. Zrealizowano go w roku szkolnym 2023/2024 i oparto go na odpowiedziach prawie 4 tysięcy uczniów w wieku 14-18 lat ze 160 szkół we wszystkich województwach w Polsce.

Jak wykazało badanie NASK, aż 44,1 proc. badanych nastolatków „padło ofiarą działań innych użytkowników internetu, doświadczając realnych strat”. Wśród najczęściej zgłaszanych incydentów były włamania na konta e-mail oraz profile w social mediach (15,8 proc.), groźby przemocy w świecie rzeczywistym (13,8 proc.), kradzieże dóbr wirtualnych (13,7 proc.) oraz oszustwa podczas transakcji online (11,6 proc.).

Młodzież uważa, że mowa nienawiści pozostaje bezkarna

Ponad 55,1 proc. nastolatków zgodziło się ze stwierdzeniem, że mowa nienawiści pozostaje bezkarna. W internecie użytkownicy często czują się nietykalni. Z lekkością publikują obraźliwe komentarze na portalach społecznościowych czy tworzą obraźliwe grafiki wymierzone w konkretne osoby.

Powszechne przekonanie, że są bezkarni, wiąże się z trudnością identyfikacji autora przykrych komentarzy, a ponadto prawo często nie nadąża za wciąż rozwijającymi się formami komunikacji cyfrowej. Rozwój AI pozwala w kilka sekund stworzyć obraźliwą grafikę czy film z wykorzystaniem wizerunku innej osoby, co stanowi kolejne wyzwanie dla służb. Platformy społecznościowe często stosują ograniczoną politykę moderacji treści, co powoduje, że hejt jest niekiedy trudny do usunięcia przez osobę poszkodowaną.

Ponad połowa badanych (50,6 proc.) uznała, że wolność słowa w Internecie jest nieograniczona, co może potwierdzać przekonanie, że publikacja negatywnych i obraźliwych treści w Internecie nie spotyka się z konsekwencjami.  Jednak 35 proc. osób uważa, że wolność słowa w internecie jest ważniejsza niż zwalczanie mowy nienawiści. Takie podejście pokazuje, że użytkownicy odbierają ograniczenia w zakresie publikowanych treści jako zagrożenie dla swobody wypowiedzi. Wynik ten jest niepokojący, biorąc pod uwagę, że badani mogą przedkładać wolność słowa nad ochronę przed mową nienawiści nawet kosztem szerzenia treści głęboko krzywdzących inną osobę.

Z jakimi cyberzagrożeniami spotyka się dziś młodzież?

Z badania NASK wynika, że aż 15,8 proc. badanych padło ofiarą włamania na konta społecznościowe czy skrzynkę mailową. Na drugim miejscu znalazły się groźby użycia przemocy w realnym świecie, co dotyczyło aż 13,8 proc. badanych.

NASK, powołując się na raport Nastolatki 3.0 (2023 r.), podkreśliło, że około 40 proc. ofiar cyberprzemocy tego nie zgłosiło oraz nie szukało pomocy.  Jest to alarmujący wynik, biorąc pod uwagę, że ponad 44 proc. badanych padło ofiarą działań innych użytkowników internetu, doświadczając realnych strat”.

W badaniu zapytano nastolatków, czego boją się najbardziej w związku z ich obecnością w sieci. 66 proc z nich na pierwszym miejscu wskazało kradzież danych.  To jednak nie koniec problemów związanych z bezpieczeństwem danych - dalej znajdziemy włamanie do smartfona (63,9 proc.), udostępnianie danych osobowych (61,7 proc.) czy też śledzenie ich aktywności w życiu realnym przez inne osoby (58,7 proc.).

Cyberagresja seksualna cały czas pozostaje realnym zagrożeniem

W debacie publicznej często zwraca się uwagę na ochronę dzieci przed przemocą seksualną w sieci; w dalszym ciągu są one narażone na jej oddziaływanie.

Co dziesiąty nastolatek doświadczył pięciu lub więcej rodzajów cyberagresji na tle seksualnym.
Raport NASK dot. agresji i przemocy seksualnej w internecie

Jako najbardziej dotkliwy akt cyberagresji seksualnej młodzież wskazała otrzymywanie niechcianych materiałów lub propozycji o charakterze seksualnym (26,8 proc.). W tej kategorii dziewczynki były częściej narażone na tego typu działania. Stanowiły one 31,1 proc.  badanych w porównaniu do chłopców (21,2 proc.).

Tylko 29,3 proc. osób dotkniętych przemocą seksualną w sieci ujawniło ten fakt. Jeśli dzieci nie zgłaszają tego typu sytuacji, pozostają same ze swoim problemem. Nie mają wsparcia ze strony dorosłych, co może wpłynąć na długotrwałe konsekwencje psychiczne. Sprawcy pozostają bezkarni i swoim działaniem mogą narazić większą liczbę osób. Czy jest to spowodowane niskim poziomem świadomości wśród młodzieży, czy brakiem zaufania do dorosłych i instytucji państwowych?

Nawet jeśli osoba dotknięta tego rodzaju przemocą podzieliła się tą informacją, to według badania najczęściej, bo aż w 49,1 proc. przypadków, była to przyjaciółka, kolega/koleżanka. Tylko co czwarty respondent zdecydował się na rozmowę o tym z osobą dorosłą, rodzicem czy opiekunem. Najrzadziej młodzież wybierała terapeutę, pedagoga czy nauczyciela, którzy znaleźli się na końcu tego zestawienia, stanowiąc poniżej 7 proc. wskazań.