Internet pełen zagrożeń. Jak chronić dzieci i młodzież?

We wtorek 11 lutego obchodzimy Dzień Bezpiecznego Internetu (DBI), a w Muzeum POLIN w Warszawie odbyła się gala, podczas której miały miejsce wystąpienia poświęcone bezpieczeństwu w sieci.

Święto zostało ustanowione z inicjatywy Komisji Europejskiej w 2004 roku. Obchodzone jest w różnych państwach na całym świecie. Organizatorem wydarzenia w Polsce od 2005 roku jest Polskie Centrum Programu Safer Internet (PCPSI), które tworzą Państwowy Instytut Badawczy NASK oraz Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę.

Głównym celem DBI jest inicjowanie i propagowanie działań na rzecz bezpiecznego dostępu dzieci i młodzieży do zasobów internetowych, zaznajomienie rodziców, nauczycieli i wychowawców z problematyką bezpieczeństwa online oraz promocja pozytywnego wykorzystywania internetu.

Ideą święta jest podkreślanie siły współdziałania w dbaniu o cyfrowe bezpieczeństwo, zarówno na poziomie międzynarodowym, jak również lokalnym, łącząc zaangażowanie wielu instytucji, ale także rodziny, czyli najbliższego otoczenia dziecka.

Wpływ mediów społecznościowych na młodzież

W swoim wystąpieniu podczas gali prof. dr hab. n. med. Bogdan de Barbaro podkreślił rolę dialogu międzypokoleniowego. Poświęcanie sporej ilości czasu przez młodzież na funkcjonowanie online może prowadzić do osłabienia relacji społecznych. Ponadto, zbyt częste korzystanie ze smartfona negatywnie wpływa na mózg, a uzależnienie od korzystania z internetu może prowadzić do różnych problemów, w tym depresji.

Dr Alicja Długołęcka mówiła z kolei o profilaktyce zagrożeń online. Podkreśliła, iż jej ważnym elementem powinno być wprowadzenie edukacji seksualnej do szkół, a unikanie tematów seksualnych jest osamotnianiem dzieci i pozostawieniem ich samych z treściami, z którymi i tak będą miały do czynienia. W swoim wystąpieniu przywołała badania, z których wynika, że 43 proc. nastolatków w wieku 11-18 lat ma do czynienia z treściami pornograficznymi. Problemem jest także OnlyFans, czyli strona, na której pojawiają się takie treści. Choć ma ona być dostępna dla dorosłych, to korzystają z niej także osoby nieletnie.

Jako jeden ze sposobów na ograniczanie dostępu dzieci do szkodliwych treści, choć nie idealny, wskazała stosowanie aplikacji do kontroli rodzicielskiej. Umożliwiają one m.in. wybór kategorii stron internetowych i aplikacji, do których dziecko nie powinno mieć dostępu albo domyślne zablokowanie witryn z przemocą i treściami powszechnie uznanymi za nieodpowiednie dla dzieci. Aplikacje te mogą też raportować o czasie spędzonym przez dzieci w mediach społecznościowych.

Patotreści. Jak je zwalczać?

Niebezpiecznym zjawiskiem, z którym młodzież ma do czynienia w sieci są patotreści, które charakteryzują się niską jakością i często są szkodliwe, wulgarne i pełne przemocy. Są one zazwyczaj tworzone dla szokowania, przyciągania uwagi lub generowania kontrowersji, zazwyczaj kosztem innych osób.

Do patotreści zalicza się m.in. filmy prezentujące przemoc, hejt i mowę nienawiści, w tym treści pełne agresji czy obraźliwych komentarzy. Bardzo popularne stały się także nieodpowiedzialne wyzwania, często niebezpieczne i szkodliwe. W mediach społecznościowych, w szczególności na TikToku, pojawiały się wyzwania polegające np. na spożywaniu niebezpiecznych substancji, przyjmowaniu niebezpiecznych dawek leków czy jedzeniu kapsułek do prania.

Zdarzały się też sytuacje, w których dzieci miały znikać bez śladu, a pod koniec ubiegłego roku popularne stało się wyzwanie polegające na umieszczaniu w cukierkach na Halloween ostrych narzędzi. Branie udziału w takich challenge’ach może stanowić zagrożenie zarówno dla życia jak i zdrowia.

Na rosnącą popularność patotreści podczas gali uwagę zwrócił Wojtek Kardyś. Podkreślił, że do ich rozwoju przyczyniły się w pewnym stopniu freak fighty. Ekspert zauważył, że infueuncerzy tworzący patologiczne materiały zarabiają na tym bardzo duże pieniądze, choć to, co tworzą może być szkodliwe dla młodzieży. Zwrócił też uwagę na istotną rolę, jaką odgrywają algorytmy, które wyświetlają użytkownikom określone posty w mediach społecznościowych. Funkcjonują one w taki sposób, aby w jak największym stopniu przyciągać uwagę użytkowników, co często prowadzi do uzależnienia.

Zagrożenia związane z nowymi technologiami

Rozwój nowych technologii wprowadza do naszego życia innowacje i w istotny sposób zmienia rzeczywistość. Daje to duże korzyści, ale wraz z nimi pojawiają się także zagrożenia, a jednym z nich jest deepfake - technika wykorzystująca sztuczną inteligencję (AI) do tworzenia realistycznych fałszywych obrazów, filmów lub nagrań dźwiękowych, które przedstawiają osoby mówiące lub robiące coś, czego nigdy nie powiedziały lub nie zrobiły.

Nagrania stworzone przez AI mogą być wykorzystywane do dezinformacji, która wpływa na opinię publiczną, co może prowadzić do podsycania konfliktów, destabilizacji sytuacji społecznych lub politycznych. Są też używane do naśladowania głosu konkretnej osoby (np. dyrektora firmy) w celu wyłudzenia pieniędzy lub poufnych informacji, a także do tworzenia fałszywych nagrań o charakterze seksualnym.

Na temat zagrożeń związanych z deepfake podczas gali mówił Tomasz Turba, który zwrócił uwagę na to, że nagrania wygenerowane przez AI są bardzo często wykorzystywane politycznie. Ale nie tylko. AI może być także zastosowana do modyfikacji zdjęcia, tak aby dziecko wyglądało jak osoba dorosła. Pokazał również narzędzia, dzięki którym można ożywić zdjęcie i stworzyć na jego podstawie realistyczne nagranie.

Sztuczna inteligencja pozwala też na generowanie zdjęć osób, które nie istnieją, choć wyglądają bardzo realistycznie. Może to być wykorzystywane do działań przestępczych np. do podszywania się w Internecie przez oszusta pod prawdziwego człowieka. Ekspert wskazał także, jakie zagrożenia są związane z chatbotami, np. tworzenie kodu ransomware.

Loot boxy i dark patterns

Podczas swojego wystąpienia na gali Oliwier Nytko zwrócił uwagę na problematykę różnych pułapek, z którymi młodzież ma do czynienia online, w szczególności takimi jak loot boxy czy dark patterns. Niektóre z rozwiązań stosowane w grach online przypominają hazard, choć nie do końca nim są.

Loot boxy to wirtualne pudełka lub paczki, które gracz może kupić lub zdobyć w grze. Zawierają losowe nagrody, takie jak skiny, postacie, broń lub inne przedmioty. Gracz nie wie, co dokładnie otrzyma, co może prowadzić do uzależnienia od kupowania kolejnych skrzynek.

Dark patterns to natomiast podstępne techniki projektowania interfejsów, które mają na celu zmuszenie użytkownika do podjęcia działań, które niekoniecznie są w jego najlepszym interesie. Zalicza się do nich ukryte opcje rezygnacji z subskrypcji, przyciski zachęcające do zakupu, które są dużo bardziej widoczne niż przyciski anulowania, czy np. automatyczne dodawanie produktów do koszyka. Dark patterns wykorzystują ludzką psychologię, aby wprowadzić użytkownika w błąd lub zmusić go do podjęcia decyzji pod presją.

Serwis CyberDefence24.pl otrzymał tytuł #DigitalEUAmbassador (Ambasadora polityki cyfrowej UE). Jeśli są sprawy, które Was nurtują; pytania, na które nie znacie odpowiedzi; tematy, o których trzeba napisać – zapraszamy do kontaktu. Piszcie do nas na: [email protected].