#CyberMagazyn: Chiny i Rosja intensyfikują operacje wymierzone w podmorskie kable

Według najnowszego raportu China Strategic Risks Institute (CSRI), Chiny i Rosja intensyfikują sabotażowe operacje wymierzone w podmorskie kable łączące Zachód, a Wielka Brytania nie jest na nie odpowiednio przygotowana. CSRI to międzynarodowy ośrodek analityczny specjalizujący się w ocenianiu ryzyk oraz szans związanych z rosnącym wpływem Chińskiej Republiki Ludowej przeanalizował on 12 przypadków podejrzanych przerwań kabli od stycznia 2021 do kwietnia 2025 r.

Podejrzane jednostki

W dziesięciu zdarzeniach, w których udało się ustalić tożsamość podejrzanych jednostek, osiem okazało się zarejestrowanych lub powiązanych własnościowo z Chinami bądź Rosją. Eksperci CSRI zwracają uwagę, że udział tzw. „flot cieni” — komercyjnych statków działających w imieniu państw — wpisuje się w szerszą strategię „szarej strefy”, która wykorzystuje środki niedającego się jednoznacznie zakwalifikować jako akt wojny, ale jednocześnie ma na celu podważenie pozycji przeciwnika przy ograniczeniu możliwości skutecznej odpowiedzi. 

W raporcie wymieniono pięć jednostek powiązanych z Rosją: Saami (flaga rosyjska, właściciel Sergei Tsyganov) oraz Melkart 5 (bandera rosyjska, właściciel Murman SeaFood), które w 2021 i 2022 roku uczestniczyły w uszkodzeniach kabli w norweskiej wyłącznej strefie ekonomicznej; Sevmorput, rosyjski statek towarzyszący Newnew Polar Bear podczas zdarzeń przy rurociągu Balticconnector w październiku 2023; Vasili Shukshin, Belize-flagowy frachtowiec eksploatowany przez rosyjskiego armatora, który między grudniem 2024 a styczniem 2025 poruszał się w podejrzany sposób w rejonie kabli przy Tajwanie; oraz Yantar, okręt należący do Głównego Zarządu Badań Podwodnych rosyjskiego ministerstwa obrony, krążący w listopadzie 2024 i styczniu 2025 nad brytyjskimi trasami kablowymi.

Po stronie chińskiej do działań sabotażowych przypisano nieokreślony chiński statek rybacki, który w lutym 2023 uszkodził kabel TPKM2, kontenerowce Newnew Polar Bear (bandera  Hongkongu, Hainan Xin Xin Yang Shipping) i Yi Peng 3 ( bandera  Chiny, Ningbo Yipeng Shipping), Xingshun 39 (bandera  Kamerun, właściciel Jie Yang Trading), Vezhen (flaga Malta, właściciel ICBC Leasing) oraz Hong Tai 58 ( bandera  Togo, właściciel Dongguan Jinlong Shipping). Wzorce zdarzeń – chińskie statki w rejonie Bałtyku oraz rosyjskie jednostki przy Tajwanie – sugerują, że Moskwa i Pekin mogą koordynować te działania na dwóch priorytetowych teatrach: euroatlantyckim i indo-pacyficznym.

Podmorskie kable odpowiadają za przekazywanie aż 99% globalnego międzykontynentalnego ruchu danych. Bez nich praktycznie zamarłaby praca banków, funkcjonowanie usług chmurowych, usługi wirtualne, a także systemy logistyczne i militarne. Jako węzeł 60 linii kablowych, w tym dziewięciu łączących Amerykę Północną z Europą, Wielka Brytania znajduje się na „linii frontu” tych niekonwencjonalnych działań. Tymczasem rząd przyznał podczas przesłuchania przed parlamentarną komisją ds. strategii bezpieczeństwa narodowego, że brak mu wystarczających narzędzi do monitorowania ruchu handlowego w swojej wyłącznej strefie ekonomicznej – radar przybrzeżny obejmuje zaledwie 22% obszaru, a gęsty ruch statków handlowych utrudnia wykrycie nietypowych manewrów w okolicy kabli.

Potrzeba zmian w prawie i metodach

Andrew Yeh, dyrektor wykonawczy CSRI i autor raportu, podkreśla, że choć Wielka Brytania jest dobrze przygotowana na tradycyjne zagrożenia militarne, to jednak brakuje jej zdolności do obrony przed działaniami w szarej strefie. Apeluje o wzmocnienie zdolności nadzoru morskiego i miażdżącą współpracę z partnerami takimi jak Tajwan, który ma bogate doświadczenie w przeciwdziałaniu podobnym taktykom.

CSRI ostrzega, że bez pilnej modernizacji metod monitoringu, prawnych mechanizmów ścigania i pełniejszej współpracy międzynarodowej ryzyko dalszych zakłóceń w funkcjonowaniu globalnej sieci kablowej będzie tylko wzrastać. W erze cyfrowej podmorskie kable transmisyjne stanowią kręgosłup globalnej ekonomii, przenosząc nawet 99% ruchu danych między kontynentami. Oprócz obsługi komunikacji handlowej i konsumenckiej, kable te są kluczowe dla systemów obronnych i rozwoju technologii opartych na sztucznej inteligencji.

Podmorskie systemy światłowodowe to obecnie fundament nowoczesnej gospodarki. Choć ostatnio głośno o satelitarnym Internecie (np. Starlink), rzeczywistość jest taka, że kable zapewniają znacznie większą przepustowość, niższe opóźnienia i niższe koszty przesyłu. Bez nich zamarłoby wiele sektorów: od bankowości międzynarodowej i przetwarzania danych w chmurze, przez komunikację online, po globalne łańcuchy dostaw.

W miarę jak coraz więcej usług przenosi się do chmur obliczeniowych i opiera się na algorytmach sztucznej inteligencji, zapotrzebowanie na niezawodność i szybkość przesyłu danych między kontynentami będzie rosło. W odpowiedzi, wiele firm technologicznych inwestuje w nowe trasy kablowe, by sprostać wymaganiom przyszłych aplikacji AI.

Jednak ta krytyczna infrastruktura jest nadzwyczaj podatna na zakłócenia. Choć większość przerwań ma charakter przypadkowy (np. działania rybackie, trzęsienia, osuwiska), coraz częściej pojawiają się zdarzenia, w których za uszkodzeniami stoją statki zachowujące się w sposób wysoce podejrzany — zwłaszcza w rejonach o nasilonym napięciu geopolitycznym.

Działania szarej strefy Chin i Rosji

Chińskie operacje w „szarej strefie” koncentrują się głównie na Tajwanie, gdzie celem Pekinu jest osłabienie autonomii wyspy, wyczerpanie jej zdolności obronnych i prowadzenie tzw. „wojny poznawczej” przeciwko społeczeństwu. Sabotaż kabli podmorskich wpisuje się doskonale w tę strategię – w najpoważniejszym incydencie zerwanie łączności z wyspami Matsu pozbawiło 13 000 mieszkańców internetu na kilka tygodni. Odpowiedź na takie zagrożenie jest kosztowna: w budżecie na 2025 rok Tajwan zarezerwował 424,67 mln NTD (ok. 13,1 mln USD) na drony do monitoringu działań w „szarej strefie”. Akcje te służą też chińskiej propagandzie, podkreślając rzekomą bezsensowność oporu i publicznie kompromitując rząd w Tajpej.

W ostatnich latach Pekin rozszerza swoje operacje podprogowe poza rejon Tajwanu. Chińska Straż Przybrzeżna coraz agresywniej egzekwuje roszczenia terytorialne na Morzu Południowochińskim, zachowując jednak pozory, by nie przekroczyć progu otwartego konfliktu. W ramach „szarej strefy” Chiny organizują też strzelania ostrzegawcze u wybrzeży Australii i Nowej Zelandii czy loty bombowców w pobliżu Alaski. Choć w Europie ich działania są ograniczone, intensywne ataki cybernetyczne na Wielką Brytanię i inne kraje skłoniły brytyjskie służby do uznania Chin za „dominujące” zagrożenie w cyberprzestrzeni.

Rosyjskie próby sabotażu koncentrowały się dotychczas na Morzu Bałtyckim, jednym z kluczowych akwenów dla Moskwy, ale zakres tych operacji może się rozszerzyć. Niszczenie podmorskich kabli wpisuje się w ogólną strategię „szarej strefy” Rosji, mającą na celu osłabienie Europy i podważenie wiarygodności NATO. Atakowanie kabli pozwala Rosji na rozpoznanie krytycznej infrastruktury przeciwników, testowanie czasu reakcji i wypracowywanie taktyk na wypadek przyszłego konfliktu. Groźba ataków zmusza członków NATO do przemieszczenia zasobów obronnych z innych frontów, w tym z Ukrainy. Unia Europejska już zapowiedziała niemal miliard euro na ochronę kabli, a misja Baltic Sentry w ramach JEF oddelegowała na Bałtyk dodatkowe siły morskie Sojuszu.

Lokalni rekruci i floty cieni

Analizy z otwartych źródeł wskazują, że wiele doniesień przypisuje planowanie i kierowanie sabotażowymi atakami na kable właśnie rosyjskiemu wywiadowi wojskowemu (GRU). Analitycy CSIS zaznaczają, że GRU często rekrutuje agentów lokalnych i wykorzystuje swoje służby do przygotowania i przeprowadzenia takich działań.

Podobnie mówią źródła zachodnie, m.in. serwis The Signal wspomina o specyficznych metodach użytych w atakach (np. magnezowym przyspieszaczu), które zostały powiązane bezpośrednio z dyrektywami GRU. Także serwis Carnegie Endowment for International Peace zwraca uwagę, że podległy rosyjskiemu ministerstwu obrony Główny Zarządu Badań Podwodnych dysponuje okrętami wywiadu morskiego (np. „Yantar”) oraz pojazdami podwodnymi zdolnymi do mapowania i – w razie rozkazu – niszczenia kabli. W dostępnych raportach i analizach nie ma też publicznego potwierdzenia, że to konkretnie chińskie służby wywiadowcze (np. MBP) bezpośrednio inspirują lub zlecają sabotowanie kabli.

Niemniej, eksperci np. z Just Security” zwracają uwagę na tzw. „flotę cieni” z pogranicza handlu i służb państwowych, wykorzystywaną przez Pekin w przygotowaniach do ewentualnej blokady czy inwazji na Tajwan — co sugeruje, że operacje te są koordynowane i wspierane na szczeblu państwowym. Tak więc o ile dla Rosji istnieją silne wskazania na bezpośrednie zaangażowanie GRU, zaś w przypadku Chin – mimo braku jawnego odniesienia do agencji wywiadowczych – operacje sabotażowe realizowane są w ramach państwowo kierowanej strategii „flot cieni”.

Rosnące zagrożenia i podejrzane incydenty

Morze Bałtyckie

Od 2022 roku odnotowano jak napisał m.in. Reuters//www.reuters.com/world/europe/recent-suspected-underwater-sabotage-incidents-baltic-sea-2024-12-03> ) co najmniej kilka przypadków uszkodzeń kabli i podmorskich gazociągów w Bałtyku. W grudniu 2024 roku przecięto na kotwicę kabel energetyczny Estlink 2 oraz łącza telekomunikacyjne między Finlandią a Estonią, a w listopadzie doszło do kolejnych uszkodzeń przypisywanych chińskiemu frachtowcowi Yi Peng 3. Szwecja i Finlandia prowadzą obecnie śledztwo w sprawie sabotażu kolejnego kabla w wodach ekonomicznych Szwecji, a Straż Wybrzeża wysłała jednostki patrolowe w rejon podejrzanych zdarzeń.

Cieśnina Tajwańska

Tajwan zgłosił pięć przypadków uszkodzeń kabli podmorskich w pierwszym półroczu 2025 r., podczas gdy w poprzednich dwóch latach notowano średnio trzy rocznie. W lutym 2025 roku tajwańska Straż Wybrzeża zatrzymała chińsko-związany statek, po tym jak przerwano połączenie z wyspami Penghu, co doprowadziło do uwięzienia załogi Następnie sąd skazał kapitana statku na trzy lata więzienia za umyślne uszkodzenie kabli 

Najnowsze wydarzenia i inicjatywy

• Zwiększenie obecności NATO: W reakcji na incydenty NATO ogłosiło wzmocnienie patroli w Bałtyku oraz operacje ochrony infrastruktury krytycznej, między innymi wspólne manewry morskie 
• Drony żaglowe na Bałtyku: Duński wywiad morski według Associated Press rozpoczął trzymiesięczny test autonomicznych łodzi żaglowych „Voyagers" wyposażonych w czujniki AI, by monitorować aktywność nad i pod powierzchnią morza oraz chronić kable i rurociągi.
• Wspólna komunikacja UE: 21 lutego 2025 r. Komisja Europejska przedstawiła wspólną strategię na rzecz wzmocnienia bezpieczeństwa i odporności podmorskich kabli, zakładającą m.in. rozwój systemów wczesnego ostrzegania i wspólne ćwiczenia państw członkowskich 
• Apel operatorów telekomunikacyjnych: Wiodące europejskie firmy telekomunikacyjne i zarządzające infrastrukturą kablową  jak  napisał m.in. serwis Capacity Media. We wspólnym liście otwartym największe podmioty branży, jak m.in. Alcatel Submarine Networks, GlobalConnect, NKT, Orange, Proximus, Sparkle, Telefónica, Telenor i Vodafone, zaapelowali do polityków europejskich o ściślejszą współpracę z branżą w celu wzmocnienia bezpieczeństwa krytycznej infrastruktury podmorskiej, powołując się na rosnące zagrożenia geopolityczne i potrzebę zwiększenia odporności.

Rekomendacje China Strategic Risks Institute

Wzmocnienie monitoringu i nadzoru

• Ustanowienie dwustronnych i wielostronnych forów wymiany danych satelitarnych, AIS, informacji rejestrowych statków i analiz behawioralnych.
• Regularna wymiana najlepszych praktyk z partnerami, takimi jak Tajwan, Japonia czy Kanada.
• Rozszerzenie udziału w ćwiczeniach NATO i wspólnych patrolach na Indo-Pacyfiku, aby demonstrować zdolności odstraszania.

Zwiększenie rozliczalności sprawców

• Publikowanie „czarnych list" statków uczestniczących w incydentach i nakładanie sankcji handlowych i ubezpieczeniowych na operatorów tych jednostek.
• Modernizacja międzynarodowych umów o ochronie kabli (m.in. Konwencja Paryska z 1884 r.) i wprowadzenie mechanizmów port state control, które umożliwią inspekcje PSC na podstawie raportów o sabotażu.
• Uaktualnienie krajowego ustawodawstwa (ustawa o telegrafie podwodnym 1885 r. i Ustawa o bezpieczeństwie narodowym 2023) w celu rozszerzenia jurysdykcji karnej na wyłączną strefę ekonomiczną.

Poprawa redundancji, napraw i odporności

• Zabezpieczenie stałego dostępu do statków naprawczych, wzorem amerykańskiej floty SubCom, poprzez długoterminowe kontrakty lub współpracę z partnerami europejskimi.
• Strategiczne magazynowanie kluczowych komponentów – przewodów zapasowych, przekaźników i złącz – w rejonach o wysokim ryzyku (np. zachodnie wybrzeże Irlandii, Kanał La Manche).
• Przeprowadzenie przeglądu norm technicznych, zakopu kabli i systemów detekcji, uwzględniającego nowe technologie czujników i analityki AI.

Utrzymać jedność NATO i proaktywną postawę

Celowe uszkadzanie kabli może służyć podważeniu jedności NATO w Europie. Skierowanie działań przeciw państwom bałtyckim ma potencjał wykorzystania istniejących napięć między członkami Sojuszu i osłabienia zaufania społecznego do jego zdolności odstraszania, co wpisuje się w rosyjskie kampanie dezinformacyjne.

Rosnące napięcia geopolityczne w euroatlantyckim i indo-pacyficznym obszarze sprawiają, że infrastruktura kablowa podmorska staje się celem działań w tzw. „szarej strefie”. Wielka Brytania i jej sojusznicy muszą przyjąć proaktywną postawę – poprzez ulepszenie monitoringu, zaostrzenie mechanizmów prawnych i zwiększenie redundancji systemów – aby zabezpieczyć krytyczną sieć komunikacyjną, na której opiera się globalna gospodarka i bezpieczeństwo.

Serwis CyberDefence24.pl otrzymał tytuł #DigitalEUAmbassador (Ambasadora polityki cyfrowej UE). Jeśli są sprawy, które Was nurtują; pytania, na które nie znacie odpowiedzi; tematy, o których trzeba napisać – zapraszamy do kontaktu. Piszcie do nas na: [email protected].