#CyberMagazyn: Co napędza przestępczość? Korupcja w UE i nie tylko

Pierwszą część raportu Europolu omawialiśmy w tym materiale: #CyberMagazyn: Przestępczość finansowa dużej prędkości.

Teraz przyszedł czas na przyjrzenie się głównym komponentom, które są niezbędne, aby zorganizowana przestępczość funkcjonowała i rozwijała się:

1. zdolność do przemysłowego prania nielegalnych zysków;
2. wyrafinowany ekosystem przestępczości finansowej, co pozwala na ciągłość działalności przestępczej;
3. stale powiększająca się sieć korupcji, umożliwiająca przestępcom dostęp do informacji i władzy.

Pranie pieniędzy, finanse przestępcze i korupcja są tak powszechne i i destrukcyjne dla społeczeństwa, ponieważ są one niezbędne dla funkcjonowania organizacji przestępczych. Prawie 70 proc. sieci przestępczych działających w UE stosuje podstawowe techniki prania pieniędzy, podczas gdy 60 proc. - korupcyjne metody osiągania nielegalnych celów.

Globalizacja, która przyniosła ze sobą transakcje finansowe bez granic, bankowość międzynarodowa i finanse cyfrowe spowodowały, że pieniądze uzyskane w wyniku pozaprawnej działalności w UE, szybko się przemieszczają do dowolnego miejsca na świecie. Kompleksowe łańcuchy transakcji z udziałem różnych jurysdykcji sprawiają, że bardzo trudno jest kryminalnym analitykom finansowym podążać śladem nielegalnych środków i zamrozić lub odzyskać fundusze.

Stąd też według Europolu:

• pranie brudnych pieniędzy jest kluczowym działaniem dla pełnego spektrum przestępczości zorganizowanej, możliwej dzięki globalizacji i cyfryzacji sektora finansowego. Prawie 70 proc. sieci przestępczych działających w UE korzysta z podstawowych technik prania pieniędzy, a około 30 proc. angażuje się w profesjonalną siećprania brudnych pieniędzy lub podziemny system bankowy;
• pranie pieniędzy odbywa się za pośrednictwem nieformalnych systemów transferu wartości (IVTS), przemytu gotówki, transferu środków pieniężnych, prania brudnych pieniędzy w obrocie handlowym (TBML), obrotu aktywami cyfrowymi lub inwestycji w gospodarce legalnej. Rosnąca lista zasobów cyfrowych jest wykorzystywana do prania wpływów - zarówno z internetu, jak i przestępstwa offline;
• nadużywanie legalnych struktur biznesowych (LBS) jest kluczem do prania brudnych pieniędzy; legalne i nielegalne fundusze mogą być łatwo mieszane, a tożsamość rzeczywistych właścicieli jest maskowana warstwami struktur korporacyjnych w wielu jurysdykcjach - często poprzez podmioty offshore;
• profesjonalne osoby zajmujące się praniem pieniędzy stworzyły równolegle podziemny system finansowy do przetwarzania transakcji i płatności z dala od nadzoru mechanizmów regulujących prawny system finansowy.

Osoby profesjonalnie zajmujące się praniem pieniędzy są zarówno indywidualnymi „przedsiębiorcami”, jak również łączą się w sieci i oferują swoje usługi za opłatą - często do wielu organizacji przestępczych w tym samym czasie. Mogą posiadać informacje finansowe na temat funduszy przestępczych (gotówka, bank konta, portfele kryptograficzne, prawne struktury biznesowe itp.) i prawdopodobnie niektóre informacje o tożsamości swoich klientów, ale nie informacji o ich działalności przestępczej. Wykorzystują całe spektrum narzędzi i technik prania, obsługę całego procesu od odbioru gotówki na miejscu, po terminową i globalną dostawę oczyszczonych aktywów w dowolnej formie. Ich opłata oparta na prowizji wynosi 5-20 proc. od sumy pranych pieniędzy, która różni się w zależności od geograficznego pochodzenia i przeznaczenia funduszy.

Wysoko wyspecjalizowani brokerzy nielegalnych pieniędzy oferują szerokie portfolio możliwości i usług poprzez: podziemną bankowość, przemyt gotówki, sieć mułów (osoby, które, często nieświadomie i zostały zwerbowane jako pośrednicy w praniu pieniędzy dla przestępców; przekazują one nielegalne środki między rachunkami, kontami, często w różnych krajach, w imieniu innych osób); pranie pieniędzy w handlu (TBML - wykorzystanie handlu zagranicznego i procedur tranzytowych), aktywa cyfrowe (kryptowaluty); wykorzystanie legalnych struktur biznesowych: od restauracji po banki.

Dokumenty Pandora Papers upublicznione w 2021 roku obejmują prawie 12 milionów dokumentów, które wyciekły i ujawniają ukryte finanse, unikanie opodatkowania i pranie pieniędzy przez prominentne osoby i zajmujące eksponowane stanowiska polityczne. Ukazały one, w jaki sposób międzynarodowe sieci nielegalnego finansowania umożliwiają przestępcom pranie dochodów ze swej działalności, ukrywanie aktywów, angażowanie się w korupcję i podtrzymują zglobalizowaną gospodarkę przestępczą. Ujawniły złożone międzynarodowe sieci firm, często korzystających z lokalizacji offshore, w celu ukrycia własności pieniędzy i aktywów.

Odzyskiwanie mienia

To zdaniem autorów raportu skuteczny środek odstraszający i narzędzie zwalczania zorganizowanej przestępczości. Pozbawia uzyskane aktywa i uniemożliwia ponowne ich zainwestowanie w dalsze przestępstwa lub włączenie ich do głównego nurtu gospodarki.

Proces odzyskiwania mienia obejmuje kilka etapów: • śledzenie i identyfikacja skażonych aktywów; • zajęcie aktywów w celu ewentualnej późniejszej konfiskaty; • zarządzanie zajętym majątkiem do czasu podjęcia ostatecznej decyzji; • konfiskata skażonych aktywów; • zbycie skonfiskowanych aktywów, które może obejmować ich ponowne wykorzystanie do celów publicznych lub społecznych.

Zamrożenie aktywów obejmuje „tymczasowy zakaz transferu, konwersji, dysponowania lub przemieszczania aktywów lub tymczasowe przejęcie opieki lub kontroli nad aktywami na podstawie nakazu wydanego przez sąd lub inny właściwy organ”, co oznacza, że właściciel nie może dysponować swoimi aktywami przed zamknięciem sprawy.

Na podstawie informacji otrzymanych od 24 państw członkowskich UE, wartość zajętych aktywów w Unii wynosiła rocznie co najmniej 4,1 mld euro. Europol szacuje, że roczne zyski rynków przestępczych w UE wahały się od 92 do 188 mld euro. Z tej racji przejęte środki pochodzące z działalności przestępczej stanowiłyby od 4,4 proc. do 2,2 proc. całkowitych nielegalnych dochodów.

Finanse i inwestycje przestępcze

Finanse przestępcze to aktywa w dowolnej formie i formacie, które pochodzą z wcześniejszej nielegalnej działalności i są już z powodzeniem prane i włączane do legalnej gospodarki. Są one są wykorzystywane do wspierania dalszej działalności przestępczej poprzez inwestycje lub płatności umożliwiające wejście organizacji przestępczych w legalną gospodarkę.

W niektórych przypadkach podmioty, w które zainwestowano środki finansowe z nielegalnej działalności są nieświadome pochodzenia tych aktywów. Fakt, że podczas transferu aktywów nie dochodzi do żadnych transakcji finansowych sprawia, iż śledczym trudno jest powiązać te przepływy z działalnością przestępczą. Zaostrzone przepisy UE w dziedzinie przeciwdziałania praniu pieniędzy i wynikające z nadzoru finansowego w sektorze bankowym, utrudniły organizacjom przestępczym wprowadzanie nielegalnych dochodów do legalnej gospodarki poprzez tradycyjne kanały bankowe. Z tej racji poszukiwane są alternatywne metody zarządzania tymi aktywami, unikając jednocześnie możliwości ich wykrycia. Stąd też dążenie do inwestowania w legalną gospodarkę i mieszania się w nią. Zazwyczaj dotyczy to rynku nieruchomości, gastronomii, turystyki i rozrywki, akcji spółek itp.

Korupcja

Raport zwraca szczególną uwagę na rosnąca korupcję w UE w sektorze publicznym i prywatnym, stanowiącą niezbędne narzędzie przestępczości zorganizowanej. Obejmuje administrację lokalną, regionalną i krajową, podmioty gospodarcze oraz kluczowe węzły logistyczne i transportowe.

Tworzone są sieci skorumpowanych osób w wielu organizacjach i ośrodkach decyzyjnych, aby ułatwić im działalność i utrudnić prowadzone dochodzenia. Korupcja jest wykorzystywana na wszystkich etapach działalności przestępczej; skorumpowani współpracownicy w różnych krajach są wykorzystywani do koordynowania i umożliwiania łańcucha handlu ludźmi w węzłach wejściowych, tranzytowych i wyjściowych. Na przykład siatki przestępcze angażują się w korupcję, aby kontrolować infrastrukturę krytyczną, taką jak porty, aby zapewnić pomyślny odbiór przychodzących dostaw kokainy przez klientów przestępczych. Skorumpowani urzędnicy organów ścigania i wymiaru sprawiedliwości przekazują poufne informacje i wpływają na prowadzone dochodzenia.

W niektórych przypadkach organizacją tego procederu zajmują się niezależni brokerzy, działający i oferujący korupcyjne usługi. Prowadzone są dochodzenia w sprawie prania pieniędzy, które stają się kluczem do ujawnienia korupcyjnych procederów.

Raporty wywiadu finansowego oraz dotyczące podejrzanych transakcji, sporządzony przez jednostki dochodzeniowe ds. dochodzeń finansowych (FIU) często skutkują wszczęciem postepowania w sprawie korupcji. Dochodzenia te śledzą pieniądze za pośrednictwem skomplikowanych sieci korporacyjnych, które łączą się z podmiotami i osobami mogącymi być albo znanymi przestępcami, albo urzędnikami wysokiego szczebla, posiadającymi majątek nie będący efektem ich legalnej działalności.

Wnioski

Przestępczość zorganizowana jest napędzana przede wszystkim zyskami finansowymi, a zatem również powoduje rozwój przestępstw finansowych. Korupcja i pranie brudnych pieniędzy stanowi pomost między światem legalnym a nielegalną gospodarką. Najbardziej zyskowne rynki przestępcze - takie jak handel narkotykami, przemyt migrantów, broni, handel ludźmi, obrót akcyzy i inne rodzaje oszustw - generują miliardy nielegalnych dochodów.

Praktycznie wszystkie te formy poważnej i zorganizowanej przestępczości związane są z praniem pieniędzy. Obecny stopień odzyskiwania mienia pochodzącego z nielegalnej działalności wskazuje, że sieci przestępcze skutecznie zatrzymują i ponownie inwestują swoje nielegalne aktywa.

Szacuje się, że w 2020 r. skonfiskowano średnio 4,1 mld euro aktywów pochodzących z działalności przestępczej oraz w 2021 r. w państwach członkowskich UE. Stanowi to dwukrotny wzrost w porównaniu z wcześniejszymi szacunkami, jednak nadal mówimy o niewielkiej części zysków zorganizowanej przestępczości. Inwestycje miliardów euro z wypranych nielegalnych zysków w legalną gospodarce zakłócają konkurencję i ogólną dynamikę otoczenia wolnorynkowego, co w efekcie utrudnia rozwój gospodarki. Z kolei możliwość zatrzymania środków finansowych uzyskanych drogą przestępstwa i reinwestowania ich ponownie w nielegalne procedery, stanowi priorytetowe zagrożenie dla bezpieczeństwa wewnętrznego UE.

Przestępczość zorganizowana w ostatnich latach związana z korupcją stała się - zdaniem autorów raportu - bardziej widoczna i powszechna. Tworzy sieć skorumpowanych relacji - od pracowników firm prywatnych i instytucji publicznych - po osoby zajmujące eksponowane stanowiska polityczne, pełniące służbę w organach ścigania oraz pracowników wymiaru sprawiedliwości.

Zaostrzanie reżimu sankcyjnego UE wobec Rosji - z racji jej inwazji na Ukrainę - także wymaga ścisłej współpracy między organami ścigania, aby skutecznie przeciwdziałać „kryminalizacji”, związanych z ich naruszeniem.

Serwis CyberDefence24.pl otrzymał tytuł #DigitalEUAmbassador (Ambasadora polityki cyfrowej UE). Jeśli są sprawy, które Was nurtują; pytania, na które nie znacie odpowiedzi; tematy, o których trzeba napisać – zapraszamy do kontaktu. Piszcie do nas na: [email protected].