#CyberMagazyn: Przestępczość finansowa dużej prędkości

Autorzy raportu Europolu twierdzą, że "rzuca on światło na system, który w cieniu utrzymuje finanse przestępców na całym świecie". Raport został opracowany przez założone w czerwcu 2020 roku Europejskie Centrum Przestępczości Finansowej i Gospodarczej (EFECC) i jest odpowiedzią Europolu na rosnące zagrożenia dla gospodarki i integralności systemów finansowych.

Dokument analizuje wszystkie przestępstwa finansowe i gospodarcze, mające wpływ na UE , takie jak pranie pieniędzy, korupcja, oszustwa, przestępstwa związane z własnością intelektualną oraz fałszowanie towarów i walut.

Jak piszą twórcy opracowania, w zglobalizowanym świecie handel, technologia i transport zbliżają nas do siebie, aby stwarzać nowe możliwości gospodarcze i rozwijać społeczeństwo. Istnieje jednak inna strona medalu. Ten wzajemnie połączony świat jest wykorzystywany do popełniania przestępstw gospodarczych i finansowych. Przestępczość zorganizowana stworzyła równoległy, globalny, kryminalny system gospodarczy i finansowy wokół prania brudnych pieniędzy, nielegalnych transferów finansowych i korupcji. Te trzy procedery wykorzystywane są aby ukryć, przenieść i czerpać korzyści z kryminalnych zysków. Możliwość prania nielegalnych dochodów na globalną skalę, aby przenieść je przez sieć przestępczych brokerów finansowych i korumpować odpowiednie podmioty, stała się niezbędna dla funkcjonowania grup przestępczych. Trzeba też budować kolejne węzły połączeń dla odpowiednich podmiotów, które mają dostęp do struktur władzy lub informacji w kluczowych sektorach społeczeństwa i biznesu, dla których korupcja jest kluczowa. Stąd też, pranie brudnych pieniędzy, przestępstwo finanse i korupcja nadal stanowią główną siłę napędowa dla przestępczości zorganizowanej.

W ramach przestępstw gospodarczych i finansowych, wykorzystywane są słabe punkty w systemach gospodarczych i społecznych, aby generować miliardy nielegalnych zysków. Przestępcy - wykorzystując nowoczesną technologię - wprowadzili innowacje i zróżnicowali swoje modus operandi w celu uniknięcia wykrycia. Pomimo działań podejmowanych przez organy ścigania, kwota aktywów odbierana z rąk sieci przestępczych nadal pozostaje obecnie poniżej 2 proc. rocznie szacowanych ich wpływów.

Zmienia się też przestępczy krajobraz, bowiem grupy szukają nowych możliwości i wykorzystują m.in. kryzysy polityczne, gospodarcze i społeczne dla realizacji swych interesów. Podmioty zajmujące się działalnością gospodarczą i przestępstwami finansowymi w sposób perfekcyjny wykorzystują luki w systemach społecznych, w celu generowania miliardów nielegalnych zysków, używając nowych technologii - w głównej mierze cybernetycznych - aby pozostać niewykryte i bezpiecznie lokować swoje zyski.

Cyfrowe przyspieszenie

Pandemia COVID-19 doprowadziła do bezprecedensowego przejścia na usługi online, tak aby standardowe czynności mogly być kontynuowane zdalnie, pomimo ograniczeń w przemieszczaniu się ludzi i towarów. Istniejące usługi cyfrowe zostały rozszerzone, a wiele innych przeniesiono do sieci. Cyfrowe przyspieszenie społeczeństwa doprowadziło do znacznego wzrostu przestępstw finansowych i gospodarczych, popełnianych przy użyciu systemów komputerowych. Są one szczególnie atrakcyjne, ponieważ pomagają zamaskować przepływy pieniężne, pozwalając na szybsze i większe zyski. Postęp technologiczny w sektorze finansowym został potraktowany przez przestępców jak nowe możliwości.

Fintech integruje technologię, poprawia jakość usług finansowych - poprzez co zwiększa innowacyjność finansową, redukując koszty operacyjne. Jest obecnie zintegrowany z tradycyjną bankowością, ale także w strukturach niebankowych i niefinansowych. Zapewnia on jednak wiele możliwości dla nadużyć kryminalnych. Pozostałe zmiany w finansach doprowadziły do pojawienia się bankowości cyfrowej lub neobanków, które są wirtualnymi instytucjami finansowymi - bez fizycznych oddziałów. Są coraz bardziej popularne, często szybko rosnące - kosztem odpowiedniej zgodności procesów, które wiążą się z ryzykiem nieproporcjonalnego poziomu oszustw finansowych i prania brudnych pieniędzy. W tym kontekście korzystanie z płatności cyfrowych do celów tego procederu zaobserwowano we wszystkich państwach członkowskich, a praktyka ta wydaje się być coraz powszechniejsza.

Wirtualne IBAN-y umożliwiają szybkie płatności międzynarodowe, które maskują tożsamość rachunku głównego, emitenta i kraju pochodzenia, co utrudnia wykrywanie podejrzanych transakcji i powoduje dodatkowe trudności w prowadzonych dochodzeniach. Kluczowa różnica między regularnymi a wirtualnymi numerami IBAN polega na tym, ze zwykły IBAN jest powiązany tylko z jednym fizycznym rachunkiem bankowym. Natomiast wirtualny IBAN to wirtualny numer, który nie jest powiązany z kontem w banku fizycznym. Są to numery referencyjne, wydawane przez bank, które umożliwiają przekierowanie płatności przychodzących do IBAN (który jest powiązany z "fizycznym" rachunkiem bankowym). Nie mogą posiadać żadnych funduszy, a ich saldo jest stale zerowe.

Finansowanie "kup teraz - zapłać później", znane również pod nazwą kredytów ratalnych w punktach sprzedaży, również wzrosła w ostatnim czasie, a przestępcy wykorzystują jego słabość, ponieważ usługi te nie prowadzą formalnego kredytu.

Uczenie maszynowe, sztuczna inteligencja (AI) i technologia deepfake może być stosowana w praktycznie wszystkich rodzajach przestępstw finansowych i gospodarczych. Chatboty oparte na sztucznej inteligencji - takie jak ChatGPT mogą być łatwo wykorzystane w oszustwach internetowych.

Zdecentralizowane finanse (DeFi) polegają na wykorzystaniu technologii blockchain w celu uzupełnienia lub zastąpienia tradycyjnego, scentralizowanego systemu finansowego. Proponuje ona większą niezależność i bezpieczeństwo, ponieważ poufne informacje mogą być skuteczniej chronione. Jednak brak regulacji w nowym obszarze daje możliwości dla przestępstw gospodarczych, ponieważ przestępcy posiadają nielegalne aktywa właśnie na platformach DeFi.

Wykorzystanie kryptowalut przez przestępców nadal rośnie. Grupy te wydają się być jednak zniechęcone przez dużą ich zmienność oraz kilka głośnych sukcesów organów ścigania w śledzeniu kryptowalut. Nadal w dużej mierze są ukierunkowane na oszustwa z wykorzystaniem programów inwestycyjnych i wykorzystywane do szerokiego zakresu działalności przestępczej, począwszy od handlu nielegalnymi towarami, oszustwa, po pranie brudnych pieniędzy.

Wydarzenia geopolityczne

Aktywne konflikty na peryferiach UE nadal zagrażają stabilności regionalnej i mogą spowodować dalsze masowe ruchy migracyjne do UE. Chodzi nie tylko o przemyt migrantów, który pojawił się w ostatnich latach, ale także wzrost innych form przestępczości, które korzystają ze słabszych grup demograficznych oraz niepewności ekonomicznej.

W 2022 roku wybuch rosyjskiej inwazji na Ukrainę, związane z nią skoki cen oraz rosnąca inflacja spowodowały trudności gospodarcze dla wielu państw - jednocześnie rodząc większe możliwości dla przestępców. Zakłócenia w globalnych łańcuchach dostaw i usługach stworzyły nowe możliwości oszustw. Jednocześnie wzrost kosztów utrzymania zapewnił przestępcom możliwość wykorzystywania osób, które wymagały szczególnego traktowania czy przedsiębiorstw, znajdujących się w trudnej sytuacji gospodarczej.

Od marca 2014 roku UE i społeczność międzynarodowa stopniowo narzuca szeroki zakres sankcji, dotyczących rosyjskich organizacji i osób fizycznych - w tym na środki finansowe, wprowadzane są sankcje handlowe, zakazy podróży, zamrażane aktywa. Celem tych działań jest osłabienie bazy gospodarczej Rosji poprzez pozbawienie jej kluczowych technologii i rynków, a także ograniczenie jej możliwości militarnych.

W zależności od rodzaju nałożonej sankcji wykorzystuje ona nielegalne mechanizmy w celu ich obejścia. Stosowane metody obejmują ukrywanie faktycznej własności, korzystanie z pośredników i fałszywe dokumenty oraz delokalizację i niedoszacowanie aktywów ruchomych. Zauważono udział wyspecjalizowanych podmiotów, które zajmują się praniem brudnych pieniędzy w sieci i mogą działać jako dostawcy usług dla osób i podmiotów objętych sankcjami.

W ciągu ostatniego roku pojawiły się doniesienia o osobach wykrytych w krajach UE lub próbujących wjechać na teren Unii z Ukrainy, które posiadają znaczną sumę środków (w niektórych przypadkach miliony euro). Chociaż pochodzenia pieniędzy nie można ustalić, podejrzewa się, że niektóre osoby mogły działać jako „muły” pieniężne dla osób trzecich, usiłujących prać nielegalne pieniądze lub potencjalnie uniknąć sankcji.

UE zakazała również sprzedaży, dostarczania, przekazywania i wywozu banknotów euro do Rosji, dążąc do ograniczenie dostępu podmiotów rosyjskich do euro, w celu zapobiegania obchodzeniu sankcji. Stąd pojawiły się liczne przypadki osób rosyjskojęzycznych, próbujących przemycić duże kwoty euro w gotówce - z UE do Rosji, które są podejrzane o powiązania z rosyjskojęzycznymi syndykatami przestępczymi. Oprócz transakcji gotówkowych, to kryptowaluty są również wykorzystywane w procederach związanych z praniem pieniędzy i uchylaniem się od sankcji.

W styczniu 2023 roku organy ścigania zlikwidowały platformę krypto Bitzlato Ltd, podejrzaną o użycie przez przestępców do prania nielegalnych środków, należących do podmiotów rosyjskich objętych sankcjami UE. Platformy te umożliwiają szybką konwersję różnych kryptoaktywów, takich jak bitcoin, ethereum, litecoin, bitcoin cash, dash, dogecoin. Jej właścicielem był Anatolij Legkodymow, obywatel Rosji mieszkający w Chinach. Został aresztowany w USA. Od 3 maja 2018 r. Bitzlato Ltd przetworzyło transakcje kryptowalutowe o wartości 4,58 miliarda dolarów, znaczna ich część stanowiła dochody z działalności przestępczej. Szacuje się, że platforma wymiany kryptowalut ma zatrzymane aktywa o łącznej wartości 2,1 mld EUR (BTC 119 000). Analiza wykazała, że około 46 proc. aktywów wymieniana za pośrednictwem Bitzlato - o wartości około 1 mld euro - była powiązana z działalnością przestępczą.

Kolejną część raportu omówimy w tekście, który ukaże się na naszych łamach w najbliższych dniach.

Serwis CyberDefence24.pl otrzymał tytuł #DigitalEUAmbassador (Ambasadora polityki cyfrowej UE). Jeśli są sprawy, które Was nurtują; pytania, na które nie znacie odpowiedzi; tematy, o których trzeba napisać – zapraszamy do kontaktu. Piszcie do nas na: [email protected].