#CyberMagazyn: Rosyjska doktryna konfrontacji informacyjnej. Strategiczne pole walki [ANALIZA]

Rosyjska doktryna konfrontacji informacyjnej (ICD) stała się jednym z kluczowych instrumentów polityki zagranicznej i bezpieczeństwa Federacji Rosyjskiej, łącząc działania medialne, cybernetyczne, psychologiczne i pośrednie, w ramach długofalowej rywalizacji z Zachodem. Opiera się na przekonaniu, że przestrzeń informacyjna jest strategicznym polem walki, w którym można osiągać cele polityczne poniżej progu otwartego konfliktu. 

Z tej racji warto więc przedstawić ewolucję ICD. Przeanalizowałem jej struktury instytucjonalne i operacyjne oraz pokazuję praktyczne zastosowania tej doktryny w Europie (Ukraina, UE, NATO) i poza nią (Afryka, Ameryka Łacińska, Bliski Wschód). A to wszystko opierając się m.in. na ustaleniach International Institute for Strategic Studies (IISS), a także analizach np. RAND Corporation, Chatham House, CSIS, DFRLab, European External Action Service (EEAS) oraz licznych raportach OSINT i instytucji międzynarodowych.

Punktem wyjścia jest raport International Institute for Strategic Studies (IISS) „Russia’s Information Confrontation Doctrine in Practice (2014–Present)”, autorstwa Julii Voo i Virpratapa Vikrama Singha. Publikacja stanowi jedną z najbardziej kompleksowych prób systematyzacji rosyjskiego podejścia do działań informacyjnych. W dalszej części tekstu ustalenia zawarte w tym raporcie rozwinąłem i uzupełniłem o dodatkowe źródła, konkretne przykłady operacyjne oraz analizę aktywności Rosji zarówno w Europie, jak i poza nią — w Afryce, Ameryce Łacińskiej oraz na Bliskim Wschodzie.

Narzędzie rywalizacji z Zachodem

W rosyjskiej koncepcji bezpieczeństwa narodowego informacja nie jest postrzegana jako neutralne medium, lecz jako przestrzeń konfrontacji i narzędzie strategicznego oddziaływania. ICD rozwija się równolegle z modernizacją sił zbrojnych oraz rozbudową instrumentów polityki zagranicznej. 

Jej kluczowym założeniem jest prowadzenie działań poniżej progu otwartego konfliktu — w sferze, którą państwa zachodnie przez długi czas traktowały jako „szarą strefę” pomiędzy wojną a pokojem.

Rosja traktuje przestrzeń informacyjną jako strategiczny zasób oraz narzędzie kształtowania środowiska bezpieczeństwa na poziomie regionalnym i globalnym. Działania informacyjne towarzyszą zarówno polityce zagranicznej, jak i operacjom wojskowym, a ich skutki mają charakter polityczny, społeczny i psychologiczny. 

W praktyce ICD obejmuje szerokie spektrum aktywności: ofensywne i defensywne operacje w cyberprzestrzeni, kampanie propagandowe i dezinformacyjne, działania wpływu oraz operacje ukierunkowane na osłabianie spójności przeciwnika. 

Od 2014 roku ICD stała się jednym z centralnych elementów rosyjskiej strategii rywalizacji z Zachodem. Aneksja Krymu i wojna w Donbasie ujawniły, jak działania informacyjne mogą przygotowywać grunt pod agresję militarną, wpływać na percepcję zagrożeń oraz destabilizować państwa sąsiednie. Po 2022 roku, wraz z pełnoskalową inwazją na Ukrainę, ICD została jeszcze bardziej zintegrowana z pozamilitarnymi środkami prowadzenia wojny.

Radzieckie korzenie – główne założenia

Współczesna doktryna konfrontacji informacyjnej ma swoje korzenie w radzieckich koncepcjach „aktywnych środków” (aktywnyje mieroprijatija) oraz teorii kontroli refleksyjnej, która zakłada wpływanie na procesy decyzyjne przeciwnika poprzez odpowiednie kształtowanie informacji i percepcji. 

Po rozpadzie ZSRR działalność propagandowa uległa osłabieniu, jednak od początku XXI wieku Rosja konsekwentnie odbudowuje i rozwija swoje zdolności informacyjne, dostosowując je do środowiska cyfrowego.

Założenia ICD można streścić w kilku kluczowych punktach:

1. Informacja jako broń – traktowanie informacji na równi z innymi domenami konfliktu (ląd, morze, powietrze, cyber).
2. Stały charakter konfrontacji – prowadzenie działań nie tylko w czasie wojny, ale również w okresach pozornego pokoju.
3. Integracja domen – łączenie działań informacyjnych z cyberoperacjami, wojną elektroniczną, presją dyplomatyczną i ekonomiczną.
4. Centralna koordynacja – wyznaczanie przekazu i kierunków strategicznych przez najwyższe szczeble władzy państwowej.
5. Elastyczność taktyczna – przekazywanie wykonania operacyjnego zdecentralizowanym sieciom pośrednim.

Struktury i mechanizmy rosyjskiej doktryny konfrontacji informacyjnej

Rosyjski system prowadzenia konfrontacji informacyjnej ma charakter wielowarstwowy i obejmuje zarówno instytucje państwowe, jak i sieci pośrednie, które wzajemnie się uzupełniają i tworzą spójny ekosystem wpływu. 

Układ ten łączy centralną koordynację strategiczną z elastycznym wykonawstwem taktycznym, co zwiększa jego odporność na zakłócenia i utrudnia przypisywanie konkretnych operacji.

Instytucje państwowe

Na poziomie strategicznym kluczową rolę odgrywa Administracja Prezydenta Federacji Rosyjskiej, odpowiedzialna za definiowanie głównych narracji, celów politycznych i priorytetów operacyjnych w infosferze. To w jej strukturach powstają dokumenty i wytyczne, które następnie są przekładane na działania w cyberprzestrzeni, mediach i dyplomacji.

Ministerstwo Obrony pełni rolę integratora działań informacyjnych i cybernetycznych — planuje operacje w ścisłym związku z działaniami militarnymi. 

GRU odpowiada przede wszystkim za ofensywne operacje w cyberprzestrzeni, sabotaż i działania poniżej progu wojny; koordynuje również zagraniczne sieci wpływu. Przykładem takiej aktywności była kampania wymierzona w zachodnie firmy logistyczne i technologiczne w 2025 r., mająca na celu zakłócenie łańcuchów dostaw związanych z pomocą dla Ukrainy. Opisała ją m.in. amerykańska CISA.

FSB pełni głównie funkcje defensywne i kontrwywiadowcze — nadzoruje wewnętrzną infosferę, kontroluje przestrzeń medialną, przeciwdziała niezależnym źródłom informacji i prowadzi działania kontrpropagandowe wewnątrz kraju, jednocześnie angażując się w operacje ofensywne wymierzone w środowiska opozycyjne i zagraniczne instytucje medialne.

MSZ odgrywa natomiast istotną rolę w legitymizowaniu rosyjskich narracji na forach międzynarodowych, wykorzystując instrumenty dyplomatyczne do wzmacniania przekazu politycznego i podważania decyzji Zachodu.

Media państwowe i kontrolowane

Media finansowane i kontrolowane przez państwo — przede wszystkim RT i Sputnik — są jednym z głównych instrumentów projekcji wpływu rosyjskiej doktryny konfrontacji informacyjnej. Oba podmioty są w całości finansowane przez budżet państwowy i ściśle podporządkowane administracji prezydenckiej, na co wskazywał m.in. Departament Stanu USA.

RT i Sputnik działają w kilkudziesięciu językach i stosują strategię lokalnej adaptacji przekazu. Treści są dopasowywane do lokalnych wrażliwości społecznych i kulturowych, co zwiększa ich wiarygodność w oczach odbiorców. Badania nad sieciami semantycznymi RT pokazują, że rosyjskie media państwowe operują w sposób modularny: tworzą spójne przekazy w wielu językach, jednocześnie różnicując tematy i akcenty w zależności od kontekstu lokalnego.

Według EU DisinfoLab, działania RT i Sputnika są często wspierane przez „klony” znanych mediów lub lokalne portale przejęte przez rosyjskie sieci. Przykładem są operacje Doppelganger w Europie, polegające na tworzeniu fałszywych wersji popularnych serwisów informacyjnych w celu podszywania się pod źródła lokalne. Tego typu działania mają na celu zwiększenie zasięgu przekazu oraz utrudnienie odbiorcom odróżnienia treści prawdziwych od zmanipulowanych.

Aktorzy pośredni

Szczególne miejsce w rosyjskim ekosystemie informacyjnym zajmują sieci pośrednie: organizacje pozarządowe, think tanki, agencje PR, grupy cyberprzestępcze, lokalne media oraz influencerzy. Wiele z tych podmiotów działa — według Free Russia Foundation — formalnie jako niezależne, jednak w praktyce realizują zlecenia finansowane lub koordynowane przez rosyjskie instytucje państwowe.

Rosyjskie think tanki odgrywają istotną rolę w legitymizowaniu narracji Kremla poprzez organizowanie konferencji, produkcję ekspertyz oraz szkolenie zagranicznych elit. Działania te nadają przekazom formę „debaty eksperckiej”, co zwiększa ich wiarygodność w środowiskach opiniotwórczych i politycznych.

Sieci cyberprzestępcze — jak wskazuje ExtraHop Networks — działają natomiast jako wykonawcy techniczni. Prowadzą kampanie phishingowe, infekują infrastrukturę oraz zakłócają przepływy informacji, często przy zachowaniu formalnego dystansu od struktur państwowych.

Koordynacja między poziomem strategicznym (Kreml i kluczowe resorty) a poziomem wykonawczym (media, organizacje pośrednie, sieci cyber) odbywa się zarówno formalnie, jak i nieformalnie — poprzez instrukcje, wspólne kanały finansowania, osobiste powiązania i sieci kontaktów. 

Ten model działania czyni rosyjski system informacyjny wyjątkowo trudnym do jednoznacznego rozbicia i przypisania odpowiedzialności poszczególnym podmiotom.

Operacje w Europie: Ukraina, UE, NATO

Ukraina stanowi najważniejsze pole praktycznego zastosowania rosyjskiej doktryny konfrontacji informacyjnej. W 2014 roku działania informacyjne przygotowały grunt pod aneksję Krymu poprzez intensywną kampanię propagandową i dezinformacyjną, przedstawiającą Kijów jako zagrożenie dla ludności rosyjskojęzycznej.

W Donbasie Rosja stworzyła lokalne media, sieci wpływu i narracje legitymizujące działania separatystów, co stanowiło integralną część strategii destabilizacyjnej w regionie.

Po 2022 roku — jak pisał DFRLab — działania te osiągnęły nową skalę. Operacje informacyjne obejmują m.in. szeroko zakrojone kampanie dezinformacyjne wymierzone w społeczeństwa państw zachodnich oraz wykorzystanie deepfake«ó, mających podważać zaufanie do ukraińskiego przywództwa. 

Przykładem była próba rozpowszechnienia sfingowanego nagrania przedstawiającego prezydenta Zełenskiego wzywającego do kapitulacji, która została szybko zidentyfikowana, ale zdążyła osiągnąć znaczący zasięg w sieciach społecznościowych.

Równolegle nasilono ofensywne cyberataki na infrastrukturę krytyczną Ukrainy i państw wspierających, w ramach zintegrowanych kampanii. Znaczna część tych operacji prowadzona jest przez zautomatyzowane sieci botów i trolli, co zwiększa ich zasięg i tempo reakcji.

Operacje wpływu w Unii Europejskiej

W Europie Zachodniej rosyjska ICD koncentruje się na destabilizacji politycznej i społecznej: ingerencji w wybory, wzmacnianiu polaryzacji, sianiu nieufności wobec instytucji unijnych i NATO oraz kreowaniu wrażenia słabości sojuszy. 

Według danych CSIS, liczba rosyjskich ataków hybrydowych w Europie niemal się potroiła między 2023 a 2024 rokiem, obejmując zarówno sabotaż infrastruktury, jak i operacje informacyjne.

W 2025 roku IISS opisał skalę rosyjskich sabotaży wobec infrastruktury krytycznej na Starym Kontynencie — energetycznej, transportowej i militarnej — jako część szerszej strategii presji poniżej progu wojny.

Przykładem jest kampania wyborcza w Mołdawii w 2025 roku, w której w pełni wykorzystano AI do kreowania dezinformacji poprzez portal RestMedia, powiązany z rosyjskimi sieciami propagandowymi. Portal generował treści polityczne wymierzone w destabilizację proeuropejskiego kursu Mołdawii.

NATO jako cel strategiczny

Działania rosyjskie w infosferze są również wymierzone w NATO, które przedstawiane jest jako organizacja agresywna, niespójna i niezdolna do obrony swoich członków. Operacje dezinformacyjne i narracyjne dotyczące sojuszu koncentrują się na:

• podważaniu wiarygodności zobowiązań sojuszniczych,
• przedstawianiu obecności wojskowej USA i sojuszników jako zagrożenia dla pokoju,
• wzmacnianiu wewnętrznych podziałów między członkami NATO,
• dyskredytowaniu wspólnych ćwiczeń i projektów obronnych.

Narracje te są amplifikowane przez RT, Sputnik, sieci lokalnych portali informacyjnych oraz aktorów pośrednich — od organizacji pozarządowych po influencerów — w ramach długofalowej strategii informacyjnej.

Operacje globalne: Afryka / Ameryka Łacińska / Bliski Wschód

Poza Europą rosyjskie działania informacyjne łączą propagandę, operacje wpływu i elementy „twardej” obecności(kontrakty wojskowe, projekty energetyczne, wsparcie polityczne), co nadaje kampaniom realne zaplecze i ułatwia ich lokalną legitymizację. 

W Afryce szczególnie widoczna jest synergia przekazu z obecnością struktur bezpieczeństwa i podmiotów komercyjnych, która buduje trwałe kanały oddziaływania na elity i opinię publiczną. Mechanizmy te opisuje Atlantic Council w opracowaniu „Two-pronged approach to Africa pays dividends for Russia”.

W Ameryce Łacińskiej rdzeniem rosyjskiego oddziaływania są hiszpańskojęzyczne kanały mediów państwowych (m.in. RT en Español), sieci placówek dyplomatycznych oraz lokalni „przekaźnicy” — od polityków po organizacje obywatelskie — którzy adaptują narracje prorosyjskie do regionalnych sporów i wrażliwości. 

Analizy Center for Strategic and International Studies (CSIS) wskazują, że te elementy wzajemnie się wzmacniają, a ich celem jest podsycanie antyamerykańskich resentymentów i narracji o „hipokryzji Zachodu”. 

Z kolei Reporters Without Borders – RSF opisuje Nikaraguę jako regionalny „hotspot” propagandy, gdzie rosyjskie treści uzyskują przewagę dystrybucyjną dzięki przychylności władz.

Jak podkreśla Business Insider, hiszpańskojęzyczne kanały — zwłaszcza RT en Español — celowo eksploatują tematy konfliktowe (wojna w Ukrainie, sankcje, polityka USA), budując „wyjaśniające” narracje alternatywne, które rezonują z lokalnymi podziałami społecznymi.

Ważną rolę odgrywają też rosyjskie przedstawicielstwa dyplomatyczne: ambasadorowie regularnie występują w mediach i dostosowują antyukraińskie treści do lokalnych odbiorców, co szczegółowo opisuje Atlantic Council. 

Równolegle obserwuje się zjawisko „influence-for-hire” — lokalne firmy PR i sieci medialne oferują usługi prowadzenia kampanii dezinformacyjnych na zlecenie; schematy te opisał U.S. Department of State, a analizy OSINT zebrało The Record from Recorded Future News.

Na Bliskim Wschodzie i w Afryce Północnej Rosja wykorzystuje niestabilność polityczną, terroryzm i kryzysy gospodarcze do budowy i legitymizowania swojej obecności. Operacje informacyjne są tu sprzężone z projektami energetycznymi i zbrojeniowymi, a narracje przedstawiają Moskwę jako „stabilnego partnera” i „alternatywę” wobec Zachodu. Ten model opisuje Carnegie Endowment for International Peace w raporcie „Russia in the Middle East and North Africa—Disrupting”.

Oddziaływanie narracyjne i wpływ społeczny

Rosyjskie operacje informacyjne dążą do osłabienia spójności politycznej i społecznej państw przeciwnych oraz do odwrócenia uwagi od odpowiedzialności za działania militarne i dyplomatyczne. 

Operacyjnie oznacza to multiplikację przekazów: te same narracje są jednocześnie dystrybuowane przez media państwowe, „klony” znanych redakcji, sieci kont w mediach społecznościowych i lokalnych influencerów. Uzupełnieniem bywają kontrolowane przecieki, pseudo-śledztwa i treści generowane automatycznie.

Zgodnie z analizami DFRLab, operacje te są projektowane wieloetapowo — od seedingu po reamplifikację przez sieci sprzyjające polaryzacji.

W Europie mechanikę tę opisują raporty European External Action Service (EEAS) i EU DisinfoLab: architektura kampanii jest rozproszona, łączy otwarte kanały propagandowe i niejawne sieci pośrednie, a od 2022 r. coraz częściej wykorzystuje treści generatywne (wideo, audio) wytwarzane przez narzędzia AI.

Reakcje instytucjonalne (UE, NATO, G7)

Na poziomie europejskim i transatlantyckim rośnie świadomość trwającej „wojny w cieniu” — sprzężenia sabotaży infrastrukturalnych i operacji informacyjnych, których skutkiem ma być podważenie zaufania społecznego i odstraszenie państw Zachodu od dalszego wsparcia Ukrainy. Baza incydentów CSIS odnotowuje niemal trzykrotny wzrost rosyjskich ataków hybrydowych w Europie w latach 2023–2024 (próby podpaleń, uderzenia w logistykę obronną, zastraszanie personelu). Równolegle International Institute for Strategic Studies (IISS) opisuje eskalację sabotażu infrastruktury krytycznej jako komponent kampanii wpływu poniżej progu wojny.

W odpowiedzi państwa UE i członkowie NATO intensyfikują monitoring Foreign Information Manipulation and Interference (FIMI) oraz działania egzekucyjne wobec sieci pośrednich. 

Raporty EEAS i EU DisinfoLab podkreślają konieczność łączenia wykrywania operacji (analiza wzorców aktywności, mapowanie sieci kont, klonowanie domen) z budowaniem odporności społecznej i medialnej. 

Na poziomie globalnym państwa G7 i partnerzy doprecyzowują wspólne ramy współpracy w zakresie przeciwdziałania FIMI, w tym wymianę danych i komunikację strategiczną, co odnotowuje ISDP .

Wnioski końcowe

Analizy CSIS oraz IISS wskazują, że Rosja utrzymuje spójny i wielowarstwowy ekosystem informacyjny, łączący media państwowe, operacje cybernetyczne i sieci pośrednie, zasilany automatyzacją i narzędziami sztucznej inteligencji. 

W Europie obserwujemy efekt kumulacji: równoległe kampanie informacyjne wzmacniają skuteczność incydentów „poniżej progu” (w tym sabotaży). Poza Europą Rosja wykorzystuje efekt dźwigni: w Afryce i na Bliskim Wschodzie osadza działania w istniejących zależnościach bezpieczeństwa i gospodarki, a w Ameryce Łacińskiej — w podatnych na antyzachodnie narracje ekosystemach medialno-politycznych.

Strukturalnie ICD pozostaje architekturą o silnym centrum decyzyjnym (Administracja Prezydenta, resorty, służby), które wyznacza linie narracyjne, podczas gdy wykonawstwo rozchodzi się przez media, sieci proxy i kanały zamknięte. Połączenie tej architektury z techniką „firehose of falsehood” i automatyzacją utrudnia szybkie przypisywanie oraz neutralizację operacji, co potwierdzają badania RAND Corporation, raporty EEAS i EU DisinfoLab.