#CyberMagazyn: Dostęp do numerów ksiąg wieczystych dla każdego? UODO zabiera głos

Spór sięga 2020 roku, kiedy to ówczesny Prezes UODO Jan Nowak nakazał Waldemarowi Izdebskiemu, który był wtedy Głównym Geodetą Kraju (GGK), zaprzestanie udostępniania numerów ksiąg wieczystych na portalu geoportal.gov.pl (GEOPORTAL2).

PUODO uznał, że stanowią one dane osobowe i nałożył na GGK karę 100 tys. złotych za udostępnianie numerów KW w sposób umyślny i bez podstawy prawnej na stronie internetowej.

Według innej decyzji, Główny Geodeta Kraju miał też utrudniać zbadanie legalności udostępniania numerów KW. W 2022 roku GGK dostał kolejną karę (60 tys. zł.), ponieważ numery ksiąg wieczystych były ponownie dostępne na portalu GEOPORTAL2 przez 48 godzin.

O kulisach sprawy pisaliśmy w CyberDefence24.

Waldemar Izdebski: „kuriozalna decyzja”

Waldemar Izdebski nie zgadza się z decyzjami PUODO i uważa, że numery KW powinny być ogólnodostępne. 10 września w serwisie X zarzucił obecnemu PUODO, że mógłby rozwiązać sytuację „uchylając kuriozalną decyzję administracyjną na podstawie art. 154 k.p.a.”.

Opublikował też „tabelę wstydu”, czyli listę portali komerycyjnych, dzięki którym za opłatą można otrzymać numer danej księgi.

„Numery ksiąg wieczystych powinny być jawne z kilku kluczowych powodów, które wynikają zarówno z praktycznego funkcjonowania rejestrów publicznych dotyczących nieruchomości, jak i z przepisów prawa oraz potrzeb społecznych” - mówi Waldemar Izdebski w rozmowie z CyberDefence24.pl.

Były GGK wyróżnia cztery główne powody, dla których według niego numery KW powinny być ogólnodostępne:

1. Numer KW wiąże ze sobą dwa kluczowe rejestry dotyczące nieruchomości, tj. ewidencję gruntów i budynków (EGiB) oraz księgi wieczyste (EKW). Pozwala to zobaczyć lokalizację działki (mapę w geoportalu) z poziomu systemu EKW, a z poziomu geoportalu przejść do treści Księgi Wieczystej. Takie rozwiązanie pozwala na wykrywanie potencjalnych błędów, co ma kluczowe znaczenie dla ich wiarygodności.
2. Jawność numerów KW wspiera transparentność i uczciwość w obrocie nieruchomościami. Wszyscy zainteresowani mogą bez problemu sprawdzić status prawny nieruchomości, co minimalizuje ryzyko oszustw, nielegalnych zapisów czy innych patologii.
3. Jawność numerów KW przynosi praktyczne korzyści dla rynku nieruchomości, ułatwiając pośrednictwo oraz pracę notariuszy.
4. Znaczenie jawnego dostępu do numerów KW potwierdza rosnący co roku dochód firm zagranicznych, które oferują usługi związane z udostępnianiem numerów ksiąg wieczystych.

Warto tu zaznaczyć, że numery Ksiąg Wieczystych są zgodnie z prawem jawne, ale według PUODO nie mogą być ogólnodostępne.

UODO: Numery ksiąg wieczystych to dane osobowe

Poprosiliśmy UODO o komentarz w tej sprawie. Rzecznik prasowy urzędu Karol Witowski przyznał, że obecny prezes nie zmienił zdania na temat numerów KW. „Urząd Ochrony Danych Osobowych niezmiennie stoi na stanowisku, że numery ksiąg wieczystych stanowią dane osobowe” – skomentował w rozmowie z redakcją CyberDefence24.

Rzecznik UODO podkreśla, że w księgach wieczystych znajdują się dane osób fizycznych, m.in. imiona, nazwiska, imiona rodziców, numer PESEL czy adres nieruchomości.

„Opublikowanie takich danych pozwala na zidentyfikowanie osoby, której dane są zawarte w księdze wieczystej” – wyjaśnia Witowski. Z kolei publikacja numerów KW na stronie internetowej, do której dostęp może mieć każdy, naraża bardzo dużą liczbę osób na kradzież ich tożsamości.

Zgodnie z RODO „dane osobowe" oznaczają wszelkie informacje o zidentyfikowanej lub możliwej do zidentyfikowania osobie fizycznej („osobie, której dane dotyczą"); możliwa do zidentyfikowania osoba fizyczna to osoba, którą można bezpośrednio lub pośrednio zidentyfikować, w szczególności na podstawie identyfikatora takiego jak imię i nazwisko, numer identyfikacyjny, dane o lokalizacji, identyfikator internetowy lub jeden bądź kilka szczególnych czynników określających fizyczną, fizjologiczną, genetyczną, psychiczną, ekonomiczną, kulturową lub społeczną tożsamość osoby fizycznej.
Rzecznik prasowy UODO, Karol Witowski

Sąd potwierdził decyzję PUODO

Izdebski odwołał się od decyzji PUODO do Wojewódzkiego Sąd Administracyjny (WSA) w Warszawie. Ten jednak potwierdził stanowisko Prezesa UDOD. W Wyroku z maja 2021 (sygn. akt. II Sa/Wa 2222/20) oddalił skargę Głównego Geodety.

„W uzasadnieniu do tego wyroku o WSA uznał, że publikacja numerów ksiąg wieczystych pozwala w łatwy sposób pośrednio zidentyfikować właścicieli nieruchomości. Tym samym numer księgi wieczystej stanowi dane osobowe” – komentuje rzecznik prasowy UODO.

Witowski podaje, że WSA wskazał również, że pogląd, iż numery ksiąg wieczystych są danymi osobowymi, nie jest nowy i potwierdził to już Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 26 września 2018 r. (wydanym w sprawie o sygn. akt I OSK 11/17). „Stanowisko takie zajmuje także Rzecznik Praw Obywatelskich w odpowiedzi na skargi kierowane do niego w tej sprawie” – zaznacza Witowski.

Naczelny Sąd Administracyjny rozstrzygnie sprawę

Od wyroku WSA Izdebski odwołał się do Naczelnego Sądu Administracyjnego (NSA), gdzie sprawa toczy się od 3 lat.

Były GGK uważa, że prawo jest po jego stronie. Powołuje się przy tym na opinię dr nauk prawnych Magdaleny Durzyńskiej, która twierdzi, że „udostępnianie numerów ksiąg wieczystych w państwowym rejestrze nieruchomości, jakim jest ewidencja gruntów i budynków (w tym w geoportalu) – o ile kryterium wyszukiwania sprowadza się do nieruchomości – nie narusza niczyich danych osobowych”.

Przewidziana w art. 2 ukwh zasada pełnej jawności ksiąg wieczystych jako lex specialis w stosunku do przepisów ustawy o ochronie danych osobowych ma pierwszeństwo przy przetwarzaniu zawartych tam danych osobowych. Stąd też przetwarzanie numerów ksiąg wieczystych, jako danych pośrednio „prowadzących” do podmiotowych danych wieczystoksięgowych również nie podlega ograniczeniom.
Dr Magdalena Durzyńska "Numer księgi wieczystej w kontekście zasady jawności rejestrów publicznych"

Jak przekazał nam rzecznik UODO, prezes Mirosław Wróblewski ufa, że rozstrzygnięcie Naczelnego Sądu Administracyjnego, pozwoli na ostateczne rozwiązanie wszelkich wątpliwości prawnych w tej sprawie. „Organ ochrony danych osobowych po jego zapadnięciu wykona zaś zawarte w nim decyzje i ew. zalecenia” – komentuje Witowski w rozmowie z CyberDefence24.pl

Śledztwo ws. numerów KW zawieszone

Rzecznik UODO odniósł się też do „tabeli wstydu” opublikowanej przez byłego GGK, czyli zagranicznych portali, które sprzedają numer ksiąg wieczystych.

Przypominał, że w 2017 roku Ministerstwo Sprawiedliwości zawiadomiło Prokuraturę Okręgową w Warszawie o uzasadnionym podejrzeniu popełnienia przestępstw przez „przez kilka podmiotów prowadzących tego rodzaju portale (w tym przez podmioty, w których GIODO, czyli dawne UODO przeprowadziło kontrolę)”.

O śledztwo zapytaliśmy także Prokuraturę Okręgową w Warszawie. Jej rzecznik, Piotr Antoni Skiba, przyznał w rozmowie z CyberDefence24, że prowadzone działania dotyczą portali internetowych o adresach www.ems.ms-gov.pl, www.ksiegiwieczyste.pl, www.ksiegiwieczyste.com, www.wieczyste.pl, www.elektroniczneksiegiwieczyste.pl, www.elektroniczne-ksiegi-wieczyste.pl, www.znajdzksiege.pl, www.wlascicielnieruchomosci.pl, www.ksiegi-wieczyste-online.pl, www.hipy.pl oraz „innych portali internetowych, jakie przewijały się w toku śledztwa”.

Skiba przekazał też, że śledztwo zostało zawieszone z powodu „zaistnienia długotrwałej przeszkody uniemożliwiającej prowadzenie postępowania, w tym między innymi w postaci konieczności oczekiwania na realizację przez organy USA skierowanych w toku śledztwa dwóch wniosków o międzynarodową pomoc prawną”.

Z odpowiedzi wynika więc, że współpraca z amerykańskimi służbami nie przebiega najlepiej.

Skierowane w toku śledztwa o sygn. akt PO II Ds 117.2017 do organów USA wnioski o międzynarodową pomoc prawną (pierwszy w 2020 roku, drugi w 2022 roku) jak dotychczas nie zostały zrealizowane przez stronę amerykańską, pomimo bieżącego przesyłania przez stronę polską licznych informacji uzupełniających, o jakie zwracały się organy USA.
Rzecznik prasowy UODO, Karol Witowski

„Nie można uzasadniać łamania prawa powołując się na inne podmioty”

Tymczasem, jak stwierdził w rozmowie z nami rzecznik UODO, ostateczne stanowisko Prezesa urzędu ws. numerów ksiąg wieczystych uzależnione jest od wyników toczącego się w prokuraturze postępowania karnego.

„Z pewnością natomiast nie można uzasadniać łamania prawa powołując się na inne podmioty, które prawdopodobnie także to robią” - dodał Witowski.

Nasz rozmówca poinformował też, że PUDOO Mirosław Wróblewski wystąpił w 2024 r. do Prokuratora Krajowego z wnioskiem o objęcie nadzorem ww. postępowania prowadzonego przez Prokuraturę Okręgową.

„Organ nadzorczy zwrócił się również do Prokuratora Krajowego o informację, czy wnioskowane działanie zostało podjęte, a jeżeli tak, to jakie są jego efekty. Oczekujemy obecnie na odpowiedź w tej sprawie” – usłyszeliśmy.

UODO: estoński portal zaczerpnął dane z GEOPROTAL2

Witowski zaznaczył też, że portale z tzw. „tabeli wstydu”, poza jednym podmiotem tj. GeoPortal360 OÜ z siedzibą w Estonii, posiadają swoje siedziby poza obszarem UE.  

Przekazał również, że w regulaminie estońskiej strony znajduje się zapis następującej treści: „Serwis i Usługi zostały stworzone w wykorzystaniem informacji publicznej pobranej z geoportal.gov.pl 13.01.2018. Powtórne wykorzystanie informacji publicznej przez GeoPortal360 następuje na podstawie ustawy z dnia 25 lutego 2016 r. o ponownym wykorzystywaniu informacji sektora publicznego”.

„Tym samym to umyślne udostępnienie bez podstawy prawnej danych w Geoportalu co najmniej umożliwiło lub co najmniej przyczyniło się do funkcjonowania podmiotów zagranicznych, których działalność jest uważana przez Prezesa UODO za niezgodna z prawem i w stosunku do których prowadzone jest postępowanie prokuratorskie” – stwierdza rzecznik urzędu.

Warto tu wspomnieć, że portal z siedzibą na Seszelach działał od 2013 roku, więc nie mógł pobierać danych ze strony GEOPORTAL2.

Nie będzie zmiany decyzji

Witowski odniósł się też do kwestii „anulowania” decyzji PUODO z 2020 r.  na podstawie art. 154 k.p.a. ww., co postuluje Izdebski: „Ze względu na brak podstaw do zmiany stanowiska, co do uznania numerów ksiąg wieczystych za dane osobowe, nie zachodzą również przesłanki do uchylenia lub zmiany tej decyzji na podstawie ww. przepisu prawa”.

Zgodnie z art. 154 k.p.a. decyzja ostateczna, na mocy której żadna ze stron nie nabyła prawa, może być w każdym czasie uchylona lub zmieniona przez organ administracji publicznej, który ją wydał, jeżeli przemawia za tym interes społeczny lub słuszny interes strony. W tej sprawie w nie sposób twierdzić, że istnieje interes społeczny lub słuszny interes strony (w tym przypadku Głównego Geodety Kraju), tj. znajdujący oparcie w obowiązujących przepisach prawa, uzasadniający uchylenie lub zmianę decyzji.
Rzecznik prasowy UODO, Karol Witowski

O odniesienie się do sporu redakcja CyberDefence24 poprosiła także Główny Urząd Geodezji i Kartografii. „W sprawie toczy się postępowanie przed Naczelnym Sądem Administracyjnym i do czasu jego rozstrzygnięcia nie udzielamy informacji na ten temat” - przekazał Departament Strategii i Współpracy w GUGiK.

Serwis CyberDefence24.pl otrzymał tytuł #DigitalEUAmbassador (Ambasadora polityki cyfrowej UE). Jeśli są sprawy, które Was nurtują; pytania, na które nie znacie odpowiedzi; tematy, o których trzeba napisać – zapraszamy do kontaktu. Piszcie do nas na: [email protected].