Cyberkomponent WOT. Jak terytorialsi wspierają cyberbezpieczeństwo?

Wojska Obrony Terytorialnej stwarzają możliwość, by każdy obywatel mógł brać realny udział w obronie Ojczyzny bez rezygnacji z pracy czy studiów. Zespół Działań Cyberprzestrzennych DWOT pozwala na wykorzystanie wiedzy specjalistów w służbie państwu. Trafiają do niego programiści, specjaliści IT, a nawet eksperci od dronów. Wykorzystują oni swoje doświadczenie pozyskane z sektora prywatnego do obrony kraju.

Już nie od dziś wiadomo, że działania w cyberprzestrzeni to obszar, który również ma decydujący wpływ na bezpieczeństwo państwa i społeczeństwa, dlatego możliwość służby w tym obszarze dla ekspertów znacząco wzmacnia potencjał obronny. W rozmowie z płk Osińskim przyglądamy się działaniom żołnierzy i omawiamy rolę, jaką odgrywają w obronie polskiej cyberprzestrzeni.

Płk Piotr Osiński rozpoczął swoją służbę w 2001 roku jako student Wojskowej Akademii Technicznej na Wydziale Elektroniki. W Wojskach Obrony Terytorialnej służy od 2019 roku. W tym czasie objął stanowisko dowódcy Batalionu Dowodzenia, gdzie odpowiadał za jej uformowanie. W kwietniu 2025 roku został wyznaczony na stanowisko szefa Zespołu Działań Cyberprzestrzennych WOT.

Małgorzata Król, CyberDefence24.pl: Jakie jest główne przeznaczenie Zespołu Działań Cyberprzestrzennych w Wojskach Obrony Terytorialnej?

Płk Piotr Osiński, dowódca ZDC DWOT: Zespół Działań Cyberprzestrzennych Dowództwa WOT powstał na podstawie założeń rozwoju zdolności WOT w obszarze cyberbezpieczeństwa, zatwierdzonych przez Ministra Obrony Narodowej w 2019 roku. Tam zdefiniowano główne zadania, do których należą: podnoszenie obronności państwa w zakresie cyberbezpieczeństwa, współpraca z innymi organami i podmiotami, a także udział w realizacji zadań z zakresu zarządzania kryzysowego (w tym obszarze).

Zespół przez te lata skupił w swojej strukturze specjalistów w różnych dziedzinach szeroko pojętego IT, takich jak: testy penetracyjne, monitoring systemów teleinformatycznych, audyt cyberbezpieczeństwa, infrastruktura teleinformatyczna, operacje informacyjne, czy programistów oraz specjalistów od sztucznej inteligencji.

Jak wygląda struktura organizacyjna Zespołu Działań Cyberprzestrzennych DWOT?

Jesteśmy komórką wewnętrzną dowództwa WOT. Jestem podległy bezpośrednio dowódcy, a struktura ma charakter dwuwydziałowy, łącząc zarówno żołnierzy zawodowych, jak i niezawodowych. Przy czym z założenia tylko 10% tych żołnierzy jest żołnierzami zawodowymi.

Struktura dwuwydziałowa składa się z Wydziału Planowania i Koordynacji, który ma w sobie sekcję planowania, zabezpieczenia logistycznego oraz szkolenia specjalistycznego, a także z Wydziału Działań (Cyberprzestrzennych), który składa się z pięciu sekcji. Tworzą je specjaliści posiadający wojskową specjalność w zakresie cyberbezpieczeństwa.

Jak zbudowane są sekcje w Wydziale Działań Cyberprzestrzennych Zespołu?

Pięć sekcji o jednolitej strukturze. Obecnie mają taką samą organizację i nie są na tym etapie w żaden sposób specjalistycznie zróżnicowane. W przypadku konieczności wydzielania sił do konkretnego zadania na bieżąco formujemy dedykowany zespół, dobierając odpowiednich specjalistów.

Jak wygląda służba w ZDC na co dzień?

Jesteśmy zasadniczo formacją niezawodową, a głównym zadaniem jest osiągnięcie gotowości do działania poprzez planowe i systematyczne szkolenie. W WOT, zgodnie z dokumentami normatywnymi, żołnierze OT podlegają powołaniu minimum jeden weekend w miesiącu na szkolenie rotacyjne. W pozostałe dni pełnią służbę dyspozycyjnie.

Niemniej jednak, realizacja jakiegokolwiek przedsięwzięcia wymaga jego zaplanowania, organizacji i to właśnie główna odpowiedzialność pozostałej części zespołu - żołnierzy zawodowych. Musimy również wypełnić wszystkie wymogi działalności bieżącej, zabezpieczenia logistycznego, finansowego, powołać żołnierzy i doprowadzić do tego, aby mogli skutecznie zrealizować swoje szkolenie.

W szerszej perspektywie czasowej jesteśmy angażowani w różne projekty wynikające z bieżących potrzeb Dowództwa lub jednostek bezpośrednio podległych. Aktualnie zajmujemy się integracją systemów wspierających dowodzenie i świadomość sytuacyjną, które są wykorzystywane w WOT, konkretnie  SZK JAŚMIN (System Zarządzania Kryzysowego JAŚMIN), testowany w ramach operacji FENIKS oraz DSI TAK, z rozpoznawczymi środkami BSP w zakresie transmisji obrazu i telemetrii. Dzieje się to za sprawą dobrej współpracy ze specjalistami producenta oprogramowania oraz DKWOC.

Innym bieżącym projektem, nad którym pracują nasi programiści, jest aplikacja „Kursy WOT”, która udostępni ofertę systemu doskonalenia zawodowego żołnierzom OT poprzez internet. To duża i ważna zmiana, bo dotychczas możliwość zapoznania się z ofertą kursową, jak i sama kwalifikacja odbywała się jedynie za pośrednictwem resortowych systemów dostępnych w jednostkach wojskowych.

Dość niespodziewanie rozwinął się w zespole kierunek projektowania i budowy dronów FPV. Za sprawą specjalistów pasjonatów, z powodzeniem konstruujemy bezpilotowce 5, 7 i 10 cali, a żołnierze aktywnie się na nich szkolą. Jednocześnie pracujemy nad zapoczątkowaniem szkolenia w WOT z budowy i pilotażu dronów FPV, opracowując projekty programów szkolenia w tym zakresie. Dalszym celem rozwoju projektu w tym obszarze są autonomiczne loty rozpoznawcze oraz system detekcji obiektów w czasie rzeczywistym.

Czy ZDC posiada struktury odpowiedzialne za operacje informacyjne?

Tak, mimo, że to nie jest dziedzina twardego cyber. Interesuje nas przestrzeń informacyjna, bo współcześnie, w cyberprzestrzeni dzieje się najwięcej i ma to niezwykłą siłę sprawczą. Zdolności do sprawnego pozyskiwania informacji za pomocą OSINTu, SOCMINTu, przygotowywania celowanych kampanii socjotechnicznych lub rekomendacji minimalizujących skuteczność tych samych działań strony przeciwnej są obecnie niezwykle pożądane. Do tego umiejętność tworzenia i posługiwania narzędziami automatyzującymi zbieranie danych i ich filtrowania, tworzenia kont, przeprowadzenia kampanii phishingowej, to zdolności, którymi żołnierze zespołu mogą wesprzeć struktury przeznaczone do tych działań.

Jakie wymagania trzeba spełnić, żeby zostać żołnierzem ZDC?

Od 2019 roku w zasadzie do dnia dzisiejszego osiągnęliśmy blisko 80% ukompletowania żołnierzami niezawodowymi. Było to realizowane  zgodnie z zatwierdzonymi założeniami i w nakazanych terminach.

Okazało się, że cały czas utrzymuje się pozytywny trend, czyli notujemy dużą liczbę chętnych do służby w ZDC. Dzięki temu możemy sobie pozwolić na to, żeby szeregi Zespołu zasilały osoby z odpowiednim bagażem doświadczenia. Liczy się nie tylko wykształcenie i skończony kierunek studiów, ale również to praktyczne przygotowanie niezbędne do pracy jako informatyk czy specjalista cyberbezpieczeństwa. To wieloletnia praca i rozwinięte umiejętności są tym, co żołnierze wnoszą do zespołu, przychodząc do nas. Na ten moment jesteśmy blisko kolejnych kwalifikacji do zespołu i ta ilość zgłoszeń, które przychodzą na naszą skrzynkę, w dalszym ciągu jest zadowalająca.

Źródła naboru do służby w ZDC są trzy. Wszystkie jednak wymagają przejścia naszych wewnętrznych kwalifikacji specjalistycznych.

Mamy kandydatów prosto z cywila, czyli jeszcze bez przysięgi wojskowej, bez żadnego przeszkolenia. Jeśli ich zakwalifikujemy w ramach naszego procesu, kandydat wybiera sobie termin i miejsce szkolenia podstawowego, a następnie składa przysięgę w jednej z jednostek WOT i dopiero wtedy jest przenoszony do nas.

Żołnierze pasywnej rezerwy chcąc powrócić do służby aktywnej, muszą przejść 8-dniowe szkolenie wyrównawcze jak powyżej, w jednej z jednostek WOT.

Trzecia ścieżka dotyczy żołnierzy już służących w WOT, którzy mają odpowiednie kwalifikacje i wyrażają chęć służby w naszych strukturach. Po weryfikacji następuje procedura przeniesienia.

Oprócz rotacyjnych szkoleń weekendowych, w ramach których typowo szkoli się WOT, odbywają się coroczne szkolenia zintegrowane trwające 14 dni. Według naszych wewnętrznych założeń 7 dni poświęcamy na szkolenie ogólnowojskowe z przedmiotów wyszkolenia bojowego, a 7 dni przeznaczamy na szkolenie specjalistyczne.

Jeśli chodzi o udział w przedsięwzięciach międzynarodowych, czy zewnętrznych dedykowanych cyberbezpieczeństwu, to również mamy swoje tradycje. W zasadzie już od 2021 roku corocznie wystawiamy swoich uczestników w takich ćwiczeniach jak Locked Shields. Ponadto w zeszłym tygodniu nasi przedstawiciele wrócili z Cyber Baltic 25 z Łotwy. W czerwcu byliśmy również w Stanach Zjednoczonych na Cyber Shield.

Poza ćwiczeniami, dużą wartością szkoleniową dla żołnierzy ZDC są warsztaty organizowane przez Eksperckie Centrum Szkolenia Cyberbezpieczeństwa (ECSC), z Cyber Expert Game na czele.

Główny cel tych przedsięwzięć to integrowanie żołnierzy oraz wymiana doświadczenia. To również sposób na pokazanie wiedzy i umiejętności, które posiadamy w WOT. Te inicjatywy mogą mieć różny charakter, niektóre skupiają się rzeczywiście na rywalizacji, nacja na nację, a inne na współpracy w zespołach mieszanych, tak jak ostatnio to było na Łotwie. Wtedy ten element rywalizacji był w tym wszystkim najmniej istotny.

A jak wyglądają te szkolenia wewnętrzne? Jak przebiega takie zwykłe szkolenie rotacyjne, które odbywa się w jeden weekend w miesiącu?

Był taki etap w historii tego zespołu, kiedy większy nacisk położony był na szkolenia komercyjne, organizowane dla całości zespołu lub realizowane przez żołnierzy w trybie indywidualnym.

Okazało się jednak dość szybko, że nasi żołnierze, tak jak wspominałem, specjaliści z odpowiednim bagażem doświadczenia, są w stanie sami prowadzić  takie szkolenia i udowodnili, że doskonale sprawdzają się w roli mentorów wobec swoich kolegów.

Obecnie szkolenia organizujemy we własnym zakresie, są one realizowane w kilku zespołach dziedzinowych i zgodnie z programem, natomiast dobór zagadnień dostosowujemy do potrzeb Zespołu.

Oprócz tego korzystamy cały czas z oferty kursowej, głównie ECSC. W ramach wspomnianego systemu doskonalenia zawodowego regularnie kierujemy tam swoich przedstawicieli.

Tylko wybrane dni powołań rotacyjnych poświęcone są pozostałym aspektom żołnierskiego rzemiosła, gdzie planujemy elementy szkolenia bojowego dla podtrzymania poziomu wyszkolenia.

Patrząc w przyszłość i biorąc pod uwagę doświadczenie żołnierzy, przewiduje się szybki rozwój Zespołu. Jak Pan Pułkownik się na to zapatruje?

Jestem pozytywnie nastawiony, ponieważ widzę, że potencjał jest tutaj ogromny, nawet jeśli dochodzi do pewnej rotacji żołnierzy, którzy odchodzą z różnych przyczyn, często osobistych. Jak wspominałem, zgłoszeń do Zespołu mamy dużo, dlatego łatwo możemy wypełnić struktury doświadczonymi specjalistami.

Jakie są plany rozwoju Cyberkomponentu WOT w najbliższych latach?

Będzie to pierwsza jednostka tego typu poza strukturą Dowództwa Komponentu Wojsk Obrony Cyberprzestrzeni i jedyna w WOT skupiająca w swojej strukturze żołnierzy niezawodowych, specjalistów cyberbezpieczeństwa. W zasadzie prace nad tym już się rozpoczęły. Jeśli chodzi o siedzibę tej jednostki, to nie jest jeszcze ona ustalona. Pod uwagę bierze się kilka lokalizacji w Garnizonie Zegrze i okolicach. Oprócz siedziby, czyli dowództwa jednostki, przewiduje się rozproszoną strukturę.

Zamierzamy stworzyć cztery czterosekcyjne zespoły, które obejmą swoim działaniem każde z 16 województw. Chcemy dyslokować te sekcje przy brygadach OT, tak aby przede wszystkim zwiększyć szanse ukompletowania oraz ułatwić żołnierzom służbę, którzy przez te lata funkcjonowania ZDC przybywają na szkolenia z różnych części Polski. Wiemy też, że są w kraju żołnierze, którzy służą w brygadach OT, a mają kwalifikacje do zespołu i czekają, aż taka sekcja pojawi się w ich rejonie zamieszkania.

Z jednej strony ta struktura czterech zespołów jest pewnego rodzaju wyzwaniem związanym chociażby z logistyką i szkoleniem, ale z drugiej strony to zwiększa szanse na ukompletowanie Jednostki wykwalifikowanymi specjalistami.

JDC WOT będzie dużo większa niż obecny zespół i znalezienie takiej ilości żołnierzy, specjalistów w jednym województwie prawdopodobnie byłoby niemożliwe, dlatego ta koncepcja rozmieszczenia sekcji przy brygadach OT jest niezwykle ważna.

Jaka jest rola żołnierzy OT służących w ZDC? Przede wszystkim w momencie wystąpienia sytuacji kryzysowej, biorąc pod uwagę, jaka jest koncepcja Wojsk Obrony Terytorialnej, czyli blisko ludzi w czasie kryzysu.

Działanie w strukturze rozproszonej to działanie na czas pokoju, ale jednocześnie możliwość użycia lokalnej sekcji w krótki czasie. Chodzi o to, żeby swoimi kompetencjami wspierać przede wszystkim nasze brygady OT pełniące zasadniczą rolę w systemie zarządzania kryzysowego w danym rejonie, a jednocześnie zapewnić miejsca służby w rejonie zamieszkania.

Proszę sobie wyobrazić sytuację, w której adwersarz wykorzystuje jakiś regionalny kryzys, niemilitarny, naturalny, i swoim oddziaływaniem wpływa na różnego rodzaju instytucje, podmioty, które wypełniają ważne funkcje dla lokalnego społeczeństwa, dodatkowo je paraliżując. Niezależnie od założeń Krajowego Systemu Cyberbezpieczeństwa, łatwo można sobie wyobrazić sytuację, w której dochodzi do przeciążenia tego systemu, gdzie tych specjalistów może brakować, a dany CSIRT poziomu krajowego i jego podległe struktury napotykają trudności w rozwiązywaniu tego problemu.

W takich okolicznościach umożliwia się sytuacja, gdzie zgodnie z założeniami systemu zarządzania kryzysowego wyższy przełożony postawi zadanie i poleci skierować wydzielone siły szybkiego reagowania do wsparcia właściwych podmiotów. Oczywiście jest to jeden ze scenariuszy, a użycie wojsk obrony cyberprzestrzeni będzie wynikiem planowania dowództwa odpowiedzialnego za tą domenę.

Uważam, że nasze struktury powinny się do tego przygotowywać i być w domyśle do tego dedykowane. Jak już wspomniałem, jest to jeden z powodów przyszłej dyslokacji sekcji działań w różnych województwach. W ramach wspólnego ćwiczenia z brygadą w swoim miejscu zamieszkania będą mogli rozpoznawać rejon, nie tylko pod kątem taktyki i działań w domenie lądowej, ale także właśnie pod względem np. infrastruktury teleinformatycznej. Zależy nam na intensyfikacji przedsięwzięć o charakterze szkoleniowym w bezpośredniej interakcji z podmiotami wrażliwymi na cyberzagrożenia, a ważnymi z punktu widzenia funkcjonowania lokalnej administracji i społeczeństw. Ostatecznie powinno to przygotować wszystkie zainteresowane strony do wspólnego działania w razie kryzysu.

Jak już wspomniałem, rozważania te dotyczą jednego z możliwych wariantów użycia Zespołu. Plany rozwoju i utworzenie samodzielnej jednostki zakładają przede wszystkim rozwój kompetencji z uwzględnieniem osiągnięcia interoperacyjności z innymi strukturami wojsk obrony cyberprzestrzeni oraz jej operacyjne użycie zgodnie z planami Dowódcy Komponentu Obrony Cyberprzestrzeni.

Dziękuję za rozmowę.

Zespół Działań Cyberprzestrzennych DWOT to komórka, która ma realny wpływ na cyberbezpieczeństwo Polski. Wykorzystuje doświadczenie specjalistów z całego kraju, którzy mogą wesprzeć państwo, nie rezygnując ze swojej ścieżki zawodowej w środowisku cywilnym. Ich wiedza pozyskana z sektora prywatnego ma cenny wkład w rozwój działań cyberprzestrzennych. Przekształcenie ZDC DWOT w samodzielną jednostkę pozwoli na zwiększenie bazy ekspertów, których doświadczenie będzie wykorzystywane w wojsku. Istotną rolę tego zespołu, jak i w przyszłości jednostki, będzie wsparcie brygad na terenie całego kraju w działaniach w swoim rejonie odpowiedzialności.