#CyberMagazyn: Rodzice, szkoła, nauczyciele. Kto powinien budować kompetencje cyfrowe najmłodszych?

Początek roku szkolnego to doskonały czas na zadawanie pytań dotyczących edukacji i tego, jak powinna wyglądać. Mówiąc o systemie szkolnictwa, nie można zapominać o kompetencjach, które ze szkoły powinni wynosić uczniowie. Niewątpliwie jednymi z nich są kompetencje cyfrowe. Czym są? Kto powinien ich uczyć? Na co powinien zwracać uwagę system, a co powinno być szczególnie istotne dla rodzica?  

Czym są kompetencje cyfrowe?

O wyjaśnienie tego pojęcia poprosiliśmy Artura Markiewicza, konsultanta cyberbezpieczeństwa, zajmującego się edukacją cyfrową. Jego zdaniem definicja jest prosta - kompetencje cyfrowe to umiejętność sprawnego posługiwania się siecią, oprogramowaniem i urządzeniami technologicznymi.

Pojęcie trochę inaczej zdefiniowała Magdalena Bigaj z Instytutu Cyfrowego Obywatelstwa, autorka książki "Wychowanie przy ekranie". Jej zdaniem kompetencje cyfrowe są przede wszystkim „umiejętnościami wykorzystywania nowych technologii w sposób przynoszący nam korzyści". Mowa tu chociażby o pomocy w nauce czy codziennej pracy (zarówno służbowej, jak i domowej). Według Bigaj, kompetencje cyfrowe to także „szereg miękkich kompetencji cyfrowych, takich jak umiejętności komunikacji w sieci, odporność na hejt czy odpowiedzialność za swoje zachowanie online".

W tym miejscu warto z całą mocą podkreślić – kompetencji cyfrowych nie zbuduje wczesne wyposażenie dziecka w smartfon czy komputer. W wyjaśnieniu tego, dlaczego tak jest znowu z pomocą przychodzi nam Magdalena Bigaj, która stwierdza: „(...) Kompetencje cyfrowe błędnie rozumiemy jako umiejętność obsługi urządzenia. (...) Sztab specjalistów od UX (ang. User Experience – red.) czuwa nad tym, aby urządzenia i dostępne w nich treści można było obsłużyć intuicyjnie".

Wynika z tego jasno - sama intuicja to zdecydowanie za mało i nawet wielogodzinne spędzanie czasu przed ekranem nie może przełożyć się na wzrost naszych kompetencji w sieci. Bez świadomego, czasochłonnego, wspartego wiedzą i doświadczeniem odpowiednio wyedukowanych osób starszych, nauka dziecka kompetencji cyfrowych będzie bardzo utrudniona, a często wręcz - niemożliwa.  

Rola szkoły i rola nauczyciela

Mówiąc o edukacji cyfrowej i myśląc o szkole na myśl przychodzą lekcje informatyki. To one w dużej mierze powinny odpowiadać za właściwy rozwój kompetencji cyfrowych uczniów.

„Nie ma czegoś takiego, jak technologia edukacyjna. Jest tylko edukacyjne wykorzystanie technologii - ono jest kluczowe" – podkreślał w „Pułapkach sieci" prof. Jacek Pyżalski z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.

Z kolei zdaniem Artura Markiewicza podstawową rolę w tym wszystkim musi odgrywać nauczyciel. „Musi to być ktoś, kto potrafi zainspirować, pobudzić ciekawość. Dobry nauczyciel musi być liderem, kimś kto na przykładach pokaże, jak daną rzecz można spróbować wykonać na kilka sposobów" – stwierdza w rozmowie z CyberDefence24.pl ekspert, który dodaje, że nauczyciel powinien mieć holistyczne podejście do edukacji, a w swoim działaniu stawiać też na rozwijanie umiejętności pracy w grupach.

„(...) Narzędzia cyfrowe mają pozostać narzędziami, dzięki którym uda się osiągnąć konkretny cel" – dodał, sugerując że w edukacji istotne są przede wszystkim pozyskane umiejętności.

Rola rodzica

Niezależnie od tego, jak sprawna (lub nie) w nauczaniu kompetencji cyfrowych jest szkoła, nie można zapominać o bardzo istotnej roli edukacyjnej, którą odgrywa w tej dziedzinie dom rodzinny i rodzice.  

„Rodzic jest pierwszą osobą z której bierze przykład dziecko" – mówi Markiewicz, który w rozmowie z nami zwrócił uwagę na duże wyzwanie stojące obecnie przed każdym świadomym rodzicem. Bez odpowiednio rozwiniętych kompetencji cyfrowych rodzic stanie się w dziedzinie nowych technologii antyprzykładem, który utrudni dziecku mądre wkraczanie w cyfrowy świat.

 „Jeśli rodzic przewlekle niedomaga w narzędziach cyfrowych, jeśli kompletnie nie przestrzega bezpieczeństwa, ignoruje kwestie prywatności, to dziecko nie będzie miało dobrego przykładu" – stwierdza.

„Ważne jest, aby pokazać dziecku, jak rodzic pracuje, co robi krok po kroku. Warto też stawiać pytania i tłumaczyć dlaczego coś się robi (używa haseł do logowania, korzysta z kamery w komputerze, itd.). To pozwala pobudzać u dziecka wyobraźnię i zainteresowanie tym, co robimy" – kontynuował ekspert.

Kompetencje cyfrowe = kompetencje przyszłości?

Na samym końcu powstaje pytanie – czy kompetencje cyfrowe są tym samym, co kompetencje przyszłości? W dużej mierze tak. Trudno bowiem nie zauważyć, że mocno łączą się ze sobą i „żyją ze sobą" w coraz większej symbiozie. Zwracała na to uwagę Jowita Michalska z Digital University w ostatnim odcinku naszego programu na YouTube: „Pułapki sieci".

Jej zdaniem, edukacja musi być nastawiona na holistyczne przedstawianie świata, a rynek pracy w sposób szczególny będzie gratyfikował osoby umiejące odnaleźć się na pograniczu świata technologii i świata humanistycznego.

„Zestaw kompetencji musi być dzisiaj bliżej środka. Nie wyobrażam sobie dzisiaj zawodów stricte humanistycznych, które nie dotykają żadnego obszaru świata technologii" – wyraźnie zaznaczyła.

„(...) Można mieć rozum humanistyczny, można rozumieć wpływy nowych technologii i niekoniecznie trzeba pracować w IT. Ze sztucznej inteligencji trzeba wychowywać, technologie trzeba uczłowieczać" – dodała, podkreślając znaczenie tłumaczenia młodym pokoleniom tego, czym są nowe technologie i co dobrego lub złego, możemy z nimi zrobić.

„Cały komponent tego, jakimi ludźmi jesteśmy, ile w nas człowieczeństwa, jak bardzo jesteśmy skupieni na sobie, a jak bardzo uważamy, że możemy budować siebie poprzez wsparcie innych - te dywagacje są dzisiaj ważne, jak nigdy wcześniej" – podsumowała.

Zapraszamy do obejrzenia całej rozmowy, która dostępna jest poniżej:

Serwis CyberDefence24.pl otrzymał tytuł #DigitalEUAmbassador (Ambasadora polityki cyfrowej UE). Jeśli są sprawy, które Was nurtują; pytania, na które nie znacie odpowiedzi; tematy, o których trzeba napisać – zapraszamy do kontaktu. Piszcie do nas na: [email protected].