Walka z rosyjską dezinformacją. Co wpływa na współpracę państwa z NGOsami?

Projekt jest realizowany w terminie od 1 listopada 2022 roku do 28 lutego 2023 roku przy udziale administracji państwowej i organizacji pozarządowych.

W pracach udział wzięli przedstawiciele administracji publicznej oraz organizacji pozarządowych, którzy podzielili się swoim bogatym doświadczeniem i wiedzą w zakresie mechanizmów przeciwdziałania dezinformacji i propagandzie.

W wyniku zakończonych prac, zrealizowanych w pierwszym etapie projektu, z końcem stycznia 2023 roku zostaną opublikowane dwa odrębne raporty przedstawiające perspektywę administracji na współpracę z NGOs przy przeciwdziałaniu dezinformacji oraz perspektywę organizacji pozarządowych w tym samym zakresie.

Zorganizowano serię spotkań z udziałem ekspertów obu stron, podczas których doszło do konstruktywnej dyskusji nad rozwiązaniami, które potencjalnie powinny usprawnić mechanizmy współpracy administracji i NGOs przy przeciwdziałaniu dezinformacji.

Celem projektu jest wspieranie systemowych rozwiązań zmierzających do przeciwdziałania dezinformacji wymierzonej w Polskę, w tym w polskie społeczeństwo. Projekt ma również na celu wskazanie mechanizmów, których wdrożenie powinno przyczynić się do wzmacniania odporności państw na oddziaływanie dezinformacji, jaką Rosja, Białoruś i Chiny prowadzą w Polsce w celu podważenia procesów demokratycznych.

W ramach pierwszego etapu projektu, realizowanego w ścisłej współpracy i przy konstruktywnym dialogu podmiotów państwowych i organizacji pozarządowych skupiono się na:

• identyfikacji luk instytucjonalnych na linii administracja publiczna – organizacje pozarządowe w zakresie wykrywania, analizy i przeciwdziałania wrogim operacjom informacyjnym i psychologicznym, w tym dezinformacji i propagandy;
• rekomendacjach rozwiązań, których wdrożenie powinno przyczynić się do usprawnienia mechanizmów współpracy instytucji państwowych z NGOs.

Zakłada się, że realizacja projektu powinna doprowadzić do podniesienia świadomości społeczeństwa na zagrożenia płynące z m.in. rosyjskiej dezinformacji i propagandy, a przez to zwiększenia odporności państwa na zewnętrzne i wewnętrzne czynniki destabilizujące. Wydaje się, że cel ten może zostać wzmocniony poprzez rozszerzenie wzajemnej współpracy administracji państwowej i podmiotów pozarządowych.

Wzmacnianie wspomnianych zdolności oraz świadomości społecznej, wychodzi naprzeciw priorytetom bezpieczeństwa narodowego, budowanego przy udziale państwa i organizacji pozarządowych, co w konsekwencji jeszcze bardziej wspiera procesy demokratyczne.

Najważniejsze wnioski

W wyniku przeprowadzonych konsultacji nasuwają się następujące wnioski, których szerszy kontekst zostanie przedstawiony we wspomnianych raportach:

• zarówno administracja publiczna, jak i organizacje pozarządowe angażują się w przeciwdziałania dezinformacji na forum narodowym oraz międzynarodowym, jednocześnie strony widzą szerokie perspektywy rozwijania wzajemnej współpracy w tym zakresie;
• w obecnych uwarunkowaniach prawnych istnieją obiektywne ograniczenia, które z punktu widzenia administracji publicznej rzutują na dynamikę rozwijania wzajemnej współpracy, z zastrzeżeniem, że tam gdzie jest to możliwe, pozostaje otwartość na wdrożenie niezbędnych zmian będących wynikiem konstruktywnego dialogu obu stron;
• istnieją obiektywne ograniczenia, które rzutują na zakres zaangażowania organizacji pozarządowych w wspieraniu państwa w przeciwdziałaniu dezinformacji, jednakże zaznacza się, że NGOsy pozostają otwarte na wdrożenie stosownych mechanizmów wzmacniających wzajemną współpracę.

Jak wcześniej wskazano, jednym z głównych celów konsultacji było przedstawienie idei platformy współpracy organizacji pozarządowych z administracją publiczną w zakresie budowania bezpieczeństwa informacyjnego Polski, ze szczególnym uwzględnieniem realizowania działań na rzecz walki z dezinformacją.

Należy zaznaczyć, że jest to innowacyjna koncepcja, która wcześniej nie była przedmiotem badań i opracowań. Pomimo wielu wspólnych elementów w realizowaniu zadań na rzecz przeciwdziałania dezinformacji w Polsce, wciąż nie sformalizowano struktur do obustronnej wymiany dobrych praktyk.

Zarówno NGOsy, jak i administracja publiczna, dążą do wyeliminowania z przestrzeni publicznej danych, które są szkodliwe dla społeczeństwa. W związku z tym, posiadając tożsamą misję w walce z dezinformacją, obie strony powinny się wzajemnie uzupełniać i wspierać, ponieważ produktem finalnym jest utrzymujące się bezpieczeństwo Polski.

Co jednak ważne, z perspektywy organizacji pozarządowych kluczowe jest, aby administracja była otwarta na dialog i dążyła do pogłębiania relacji w ramach regularnych inicjatyw i projektów. Dlatego – na podstawie przeprowadzonych licznych konsultacji z partnerami projektu – wskazuje się, że budowanie odporności na zewnętrzne zagrożenia dla przestrzeni informacyjnej (w tym głównie rosyjską propagandę) przy wsparciu NGOsów powinno być realizowane z inicjatywy administracji publicznej, która jest otwarta na współdziałanie z podmiotami pozarządowymi, skoncentrowanymi na kwestiach dezinformacji.

Propozycje

W przyszłości, gdy platforma współpracy pomiędzy administracją publiczną a organizacjami pozarządowymi się rozwinie, należy rozważyć rozszerzenie jej działalności również w charakterze międzynarodowym. To pozwoliłoby na skuteczniejszą kooperację na rzecz zwalczania rosyjskiej dezinformacji, zarówno w ramach dwustronnej współpracy np. z sojusznikami ze Stanów Zjednoczonych, krajów bałtyckich lub Ukrainy, na forum organizacji, takich jak NATO czy Unia Europejska lub też w mniej sformalizowanym międzynarodowym gronie państw – Trójkąta Lubelskiego, Trójmorza czy Grupy Wyszehradzkiej.

Uczestnicy konsultacji sugerują, aby to administracja publiczna była podmiotem inicjującym kooperację z organizacjami pozarządowymi. To przede wszystkim przedstawicielom rządu powinno zależeć, aby szkodliwa narracja nie zaburzała funkcjonowania aparatu państwa. Dlatego też, wychodząc naprzeciw organizacjom pozarządowym, działając na rzecz społeczeństwa obywatelskiego, należy zorganizować sieć połączeń między NGOsami a administracją publiczną, przy zaangażowaniu innych podmiotów jak instytuty badawcze. Byłoby to możliwe – choć tych opcji jest bardzo wiele – na przykład dzięki platformie współpracy, a także w ramach spotkań podczas wydarzeń i sympozjów, jak i w ramach konferencji internetowych.

Znając specyfikę realizowanych operacji dezinformacyjnych, które mają często zindywidualizowaną grupę odbiorców, na znaczeniu zyskuje stała kooperacja między administracją publiczną i organizacjami pozarządowymi.

Celem jest zdemaskowanie szkodliwych działań, które będą uderzać w różne kwestie, od projektów gospodarczych i transportowych, przez kwestie społeczne do konfliktów i wojen. Retoryka dezinformujących najczęściej przybiera podobny charakter działań, czyli: przeciwdziałać poszczególnym rządom, negować współpracę w ramach organizacji międzynarodowych i powstrzymywać udzielanie wsparcia sojusznikom, zwłaszcza przeciw Rosji.

Dlatego mając – już teraz – świadomość tej powtarzalności w działaniach Kremla, należy wszechstronnie i wieloaspektowo reagować, wykorzystując różnego rodzaju narzędzia. Jednym z takich narzędzi jest właśnie społeczeństwo obywatelskie i jego silne przedstawicielstwo, czyli organizacje pozarządowe. Dlatego też muszą one być aktywnie zaangażowane w budowanie bezpieczeństwa Polski, w tym bezpieczeństwa informacyjnego i cyberbezpieczeństwa.

Stała aktywność administracji państwowej, organizacji pozarządowych, think-tanków, ciał unijnych, grup roboczych i uczestników programów naukowo-eksperckich, które są ukierunkowane na walkę z dezinformacją, jest kluczowa w procesie budowania niezachwianych relacji między państwami i organizacjami. Nowe projekty, stypendia i konferencje w ramach wspierania organizacji pozarządowych powinny obejmować również problematykę zwalczania dezinformacji.

Współpraca z organizacjami pozarządowymi, posiada potencjał rozszerzania na inne wymiary, w tym energetyczny, technologiczny i militarny. Omawiana w raporcie problematyka musi być przedmiotem dalszych analiz i rozważań, gdyż współcześnie – przy tak agresywnej polityce Federacji Rosyjskiej oraz innych aktorów – niezbędne jest rozwijanie zdolności do przeciwdziałania dezinformacji w państwach Europy Środkowej i Wschodniej.

To jeden z kluczowych elementów dla budowania odporności, w tym zaangażowania społeczeństw do popierania współpracy w ramach NATO i UE. To oznacza, że państwa członkowskie muszą cały czas reagować na zagrożenia i wspierać NGOSy, aby nie dopuścić do rozpadu, deterioracji albo upadku organizacji. Społeczeństwo obywatelskie w Polsce wciąż się rozwija, a uderzająca w nią rosyjska dezinformacja to kolejne z wielkich wyzwań, które stoi przed Polską i jej sojusznikami.

Należy mieć na uwadze, że najbardziej podatni, ale też najbardziej odczuwający efekty dezinformacji są obywatele. Przeciwdziałanie dezinformacji to niekończący się proces, dlatego wciąż trzeba ulepszać narzędzia, aby efektywniej reagować.

Wyniki prac zostaną podane do publicznej wiadomości wraz z opublikowaniem z końcem stycznia 2023 roku raportów analitycznych:

• Identyfikacja otoczenia i uwarunkowań systemowych administracji publicznej w Polsce w kontekście współpracy z organizacjami pozarządowymi w zakresie przeciwdziałania rosyjskiej dezinformacji i propagandzie: luki, potrzeby, rekomendacje.
• Rozpoznanie otoczenia i uwarunkowań systemowych Organizacji Społeczeństwa Obywatelskiego w Polsce: wprowadzenie, luki, potrzeby i rekomendacje.

Autorzy: Grupa Defence24, dr. Aleksander OLECH, Natalia Matiaszczyk