Sputnik vs. zachodnie preparaty. Rosyjskie szczepionkowe narracje dezinformacyjne w sieci

Wraz z wykryciem koronawirusa, w przestrzeni informacyjnej pojawiły się pierwsze przejawy szkodliwej działalności informacyjnej, które narastały przez cały okres pandemii. Odnosiły się one nie tylko do pochodzenia wirusa czy wskazywania na zaangażowanie różnych państw w jego „produkcję” w zależności od potrzeb politycznych, ale również podważały zasadność podejmowanych działań, prawdziwość wirusa czy zaufanie do rządów.

Wraz z rozwojem pandemii zmieniała się tematyka dezinformacyjnych treści – od „domowych” sposobów zapobiegania zakażeniu, poprzez naturalne środki leczenia aż po swoiste hybrydy z innymi spiskowymi teoriami – jak tymi odnoszącymi się do kwestii 5G, planów depopulacji czy masowej kontroli poprzez technologię. „Jawne dezinformowanie społeczeństw ma za zadanie doprowadzać do obniżenia zaufania obywateli wobec władzy danego państwa, w efekcie czego ma potęgować atmosferę zagrożenia” – wskazują eksperci z Centrum Analiz Propagandy i Dezinformacji w ramach raportu „Szczepionkowy wyścig zbrojeń: Wielka Brytania i Covid-19 w rosyjskiej przestrzeni informacyjnej".

Eksperci z polskiego think tanku przeprowadzili badania na podstawie monitoringu wybranych zagadnień w rosyjskiej przestrzeni informacyjnej w kontekście informacji odnoszących się do Wielkiej Brytanii, które zostały opublikowane na stronach internetowych trzech rosyjskich mediów mainstreamowych: ria.ru, rbc.ru i russian.rt.com.    

Jak podkreślają eksperci CAPD, celem badań było sprawdzenie i porównanie doniesień na temat rosyjskiego Sputnika oraz szczepionek zachodnich producentów jak Pfizer, Moderna i AstraZeneca. „Z przeprowadzonych analiz wyłonił się obraz Rosji prowadzącej intensywne działania mające na celu dyskredytację zachodnich szczepionek, równocześnie budującej zaufanie do rodzimego Sputnika” – wskazuje CAPD. 

Badania, jak wskazuje szefowa CAPD – Marta Kowalska – podkreślają, że „rosyjskie media budują narrację, z której wynika, że krytykowanie ich preparatu w państwach zachodnich jest spowodowane wyłącznie kwestiami politycznymi i ekonomicznymi, a nie naukowymi, z kolei zachodni sceptycyzm wobec rosyjskiej szczepionki to przejaw rusofobii i wrogo nastawionego świata wobec Rosji”.

Czego dowiadujemy się o szczepionkach z rosyjskich mediów? Wyniki analizy wskazują na szereg narracji:

• rosyjski preparat jest pierwszą i najbezpieczniejszą szczepionką przeciw koronawirusowi,
• rosyjska szczepionka jest niezwykle popularna – jako dowód dużego zainteresowania Sputnikiem V na świecie media wskazują potencjalnych odbiorców w krajach Ameryki Łacińskiej, byłego ZSRR, Bliskiego Wschodu i Azji, Europy Środkowo-Wschodniej, czy pozaunijnej części Bałkan,
• preparaty zachodnie - szczepionki Pfizera, Moderny i AstraZeneca - według rosyjskich doniesień są opracowane w „eksperymentalny sposób” i zatwierdzone w sposób budzący wątpliwości,
• zachodnie preparaty są trudne w transporcie i przechowywaniu, a koszt zakupu jest zbyt wysoki,
• rola szczepionki sprowadza się do wzmocnienia kontroli nad społeczeństwem m.in. przy pomocy mikroczipowania lub tzw. paszportów zdrowia, czy nawet zmniejszenie populacji świata poprzez wprowadzenie masowego szczepienia.
  
  

Jak podkreśla Kowalska, celem badań były jedynie przekazy w obszarze informacyjnym odnoszące się do prób dyskredytacji zachodnich rozwiązań: „Należy pamiętać, że nasz raport to analiza informacji, nie zajmujemy się weryfikacją informacji, nie odpowiemy na pytanie, która szczepionka ma lepsze działanie. Naszym zadaniem jest określenie, dlaczego takie informacje pojawiają się w przestrzeni informacyjnej, jakie są ich cele i jakie są możliwe scenariusze wykorzystania ich w przyszłości”.

Badania przeprowadzone zostały w dniach 03.08.2020-21.02.2021 r. i odnosiły się do monitoringu wybranych zagadnień w rosyjskiej przestrzeni informacyjnej. Łączna liczba wiadomości opublikowana w tym czasie wyniosła 211089, w tym: 152645 (ria.ru), 21528 (rbc.ru) i 36916 (russian.rt.com). Całkowita liczba wiadomości na temat Wielkiej Brytanii wyniosła 3324, w tym: 1535 artykułów, co stanowi 1,01% wszystkich artykułów opublikowanych w omawianym okresie, na stronie ria.ru, 975 artykułów (4,53%) na stronie rbc.ru i 824 artykuły (2,23%) na stronie russian.rt.com. Spośród artykułów dotyczących Wielkiej Brytanii zidentyfikowano te, które informowały na temat pandemii COVID-19 i/lub szczepionki przeciwko COVID-19. Ria.ru - 638 wiadomości, co stanowi 41,56% wiadomości na temat Wielkiej Brytanii, rbc.ru – 481 wiadomości (49,33%) i russian.rt.com – 461 wiadomości (55,95%).