#CyberMagazyn: Podziały w armii. Były żołnierz: „Telewizja w wojsku musi być apolityczna”

We wrześniu br. 13 byłych sekretarzy obrony USA oraz 5 byłych przewodniczących Kolegium Połączonych Szefów Sztabu opublikowali list, w którym przedstawili zasady kontroli cywilnej nad armią oraz najlepsze praktyki w zakresie relacji cywilno-wojskowej.

Czytamy w nim, że przedstawiciele sił zbrojnych akceptują ograniczenia w publicznym wyrażaniu swoich prywatnych poglądów politycznych. „Przywódcy wojskowi i cywilni muszą pilnie trzymać armię z daleka od działalności politycznej” – wskazują autorzy listu.  

„To normalne. Taka sytuacja wiąże się z przepisami o służbie wojskowej” – tłumaczy mjr rez. Piotr Jaszczuk (związany z Grupą Defence24), odnosząc się do przykładu Polski. 

Jak zaznacza, również w naszym kraju żołnierz nie ma prawa publicznie wygłaszać swoich poglądów politycznych, aktywnie uczestniczyć w życiu politycznym lub być członkiem partii.

Apolityczność to cecha wojska

Autorzy listu podkreślają również, że amerykańscy żołnierze, niezależnie od swojego stosunku do rządzących, muszą pomagać – zgodnie z konstytucją – prezydentowi w wykonywaniu jego obowiązków. 

To samo ma miejsce w Polsce, gdzie żołnierze są zobowiązani do służenia zwierzchnikowi sił zbrojnych, niezależnie od tego, z której strony sceny politycznej pochodzi.

„Ze względu na fakt, że wyborcy decydują, kto zostanie głównodowodzącym, muszą (członkowie armii) przygotować się na tego, kogo obywatele wybiorą – czy nastąpi reelekcja czy funkcję obejmie ktoś nowy” – czytamy w liście. 

Ze stanowiska byłych sekretarzy obrony i przewodniczących Kolegium Połączonych Szefów Sztabu USA wynika jednoznaczne przesłanie. Ostrzegają oni przed zagrożeniem związanym ze zwiększoną polaryzacją polityczną i podziałami w ramach armii. Ryzyko wewnętrznych napięć to kwestia, która odnosi się nie tylko do wojska USA, lecz generalnie – całego środowiska. 

„Każdy żołnierz może mieć własne poglądy polityczne i to skrajnie odmienne od innych” – mówi mjr rez. Piotr Jaszczuk. Jednak jak podkreśla, polityka nie powinna być przedmiotem wewnętrznych sporów i dyskusji w ramach armii.  „Jest przełożony, który wydaje rozkaz i trzeba go po prostu wykonać, niezależnie od tego czy politycznie zgadzamy się czy nie” – wyjaśnia rezerwista. 

Wyjątkiem jest rozkaz będący niezgodny z prawem. Wówczas żołnierz ma prawo do odmowy jego wykonania lub otrzymania go na piśmie. 

Aby zaradzić polaryzacji i zminimalizować ryzyko pojawiania się wewnętrznych napięć w armii, David Lapan (emerytowany pułkownik piechoty morskiej z 30-letnią służbą wojskową i 22-letnim doświadczeniem w zakresie komunikacji i spraw publicznych w Pentagonie) proponuje na łamach Task and Purpose, by Departament Obrony USA przestał emitować programy informacyjne, dotyczące politycznych rozgrywek w wojskowej telewizji.

Telewizja w wojsku jest wszechobecna

Były żołnierz zwraca uwagę, że telewizory są niemal wszechobecne w amerykańskim wojsku – od biur Pentagonu, przez szpitale wojskowe, po pokłady okrętów wojennych. Programy oglądane są zarówno w małych pomieszczeniach z udziałem niewielkiej grupy osób, jak i w wielkich salach liczących nie raz setki wojskowych. 

Podobnie wygląda to w Polsce. Mjr rez. Piotr Jaszczuk wskazuje, że telewizory w armii służą do różnych celów. Z jednej strony pełnią funkcję rozrywkową, gdy żołnierze podczas odbywania służby mogą np. relaksować się w świetlicy, oglądając różne programy wspólnie lub osobno. 

Z drugiej z kolei, telewizja jest ważnym źródłem informacji. W związku z tym żołnierze pełniący służby dyżurne i operacyjne śledzą media i analizują bieżące wydarzenia – są za to odpowiedzialni. „Informacje przekazywane przez dziennikarzy są ważne dla wojska” – zaznacza nasz rozmówca. 

Stronniczość i szyderstwo - ponad dyskusję o faktach

Pentagon stworzył specjalną telewizję wojskową. „Miałem możliwość odwiedzenia amerykańskiej bazy w Bawarii. W przypadku armii USA jest tak, że wszędzie, gdzie stacjonują żołnierze tego kraju, tam jest ich własna telewizja wojskowa” – mówi Piotr Jaszczuk. 

Major rezerwy wskazuje, że za jej pomocą nadawane są programy informacyjne, poradnikowe, rozrywkowe itd. Dzięki temu żołnierze mogą być na bieżąco i wiedzieć, co dzieje się w kraju i na świecie. „To w pełni profesjonalna telewizja, która nadaje 24 godziny na dobę, 7 dni w tygodniu” – zwraca uwagę.  

David Lapan podkreśla, że sieć amerykańskiej armii od lat 40. XX wieku obsługuje programy radiowe i telewizyjne z myślą o wojskowych i ich rodzinach. Często jednak puszcza programy z Fox News i MSNBC. 

Zdaniem byłego żołnierza powinno się to zmienić, ponieważ „polaryzacja i podziały, dotykające amerykańskie społeczeństwo, nigdzie nie są bardziej widoczne niż w codziennych pogadankach, które stanowią większą część programów TV w ramach telewizji kablowej”. 

„Programy te przedkładają stronniczość i szyderstwo ponad szerszą dyskusję nad faktami. W ostatnich latach jest to coraz częstsze zjawisko” – twierdzi David Lapan. 

Dodaje, że opłacani goście (w tym np. weterani lub czynni wojskowi) i analitycy często wprowadzają odbiorców w błąd. Dezinformacja jest obecna, jeśli poruszane są kwestie trwających operacji USA lub ich sojuszników.

Podatnicy płacą za wojskową TV i... polaryzację w ramach armii?

W opinii emerytowanego już pułkownika amerykańskiej piechoty morskiej wojsko musi dołożyć wszelkich starań, aby utrzymać swój „bezpartyjny status”. 

Jego zdaniem mieszanie wiadomości z komentarzami, opiniami i publicystyką w ramach programów telewizji wojskowej „sugeruje, że przedstawiane poglądy są popierane przez innych". W ten sposób grupowa spójność może zostać osłabiona – żołnierze pod wpływem tego, co jest puszczane na ekranie w czasie służby, dzielą się ze sobą swoimi poglądami z innymi. To może rodzić np. wewnętrzne napięcia. 

Pentagon oraz inne służby bezpieczeństwa cyklicznie przypominają wojskowym o ich ograniczeniach związanych z aktywnością polityczną, zwłaszcza w latach wyborczych. 

„Zasady te powinny dotyczyć również programów emitowanych w telewizji wojskowej i komputerów w godzinach służby w obiektach wojskowych” – uważa David Lapan. 

Jak zwraca uwagę, telewizory w biurach i ogólnodostępnych pomieszczeniach zaliczane są do środków rządowych, opłacanych z pieniędzy podatników. Jego zdaniem, w związku z tym nie ma powodu, dla którego obywatele mieliby płacić za „wzmacnianie polaryzacji i dezinformacji w bazach wojskowych”. 

Należy zadbać o to, co żołnierze oglądają

Wynika z tego jasny wniosek: telewizja w wojsku musi być apolityczna. „Generalnie wojsko jako takie jest instytucją z natury rzeczy apolityczną. Żołnierz nie może w służbie być związany z polityką. To ograniczenia wprost wynikające z charakteru służby mundurowej” – podkreśla raz jeszcze mjr rez. Piotr Jaszczuk.

A przecież należy przypomnieć, że w 2016 r. gen. bryg. Robert Głąb, będący wówczas Dowódcą Garnizonu Warszawa, skierował do jednostek wojskowych w całej Polsce pismo ze wskazaniem, jakie telewizje oraz inne media są „mile widziane” w wojsku. Wyszczególniono stacje TVP, w tym przede wszystkim TVP Info. 

Sprawa była szeroko opisywana w mediach. Mówiono wprost o nakładaniu na żołnierzy presji, aby oglądać „wyłącznie jedną stację”. 

Z kolei w Sejmie wskazywano, że „rozkaz wydany przez gen. Głąba brzmi jak kalka z PRL-u”. 

Oczywiście nie należy całkowicie odcinać żołnierzy i personelu armii od telewizji. Wynika to z faktu, że pełni ona ważną funkcję moralną i społeczną. Należy jednak emitować programy apolityczne np. transmisje sportowe, rozrywkowe, muzyczne.

Serwis CyberDefence24.pl otrzymał tytuł #DigitalEUAmbassador (Ambasadora polityki cyfrowej UE). Jeśli są sprawy, które Was nurtują; pytania, na które nie znacie odpowiedzi; tematy, o których trzeba napisać – zapraszamy do kontaktu. Piszcie do nas na: [email protected].