Ochrona danych osobowych a kampanie polityczne – UE walczy z problemem

W oświadczeniu stwierdzono, że partie polityczne, koalicje oraz sami kandydaci startujący w wyborach korzystają z  danych osobowych oraz wyspecjalizowanych technik profilowania w celu monitorowania nastrojów obywateli, a także liderów opinii. W praktyce dochodzi do sytuacji, w której wyborcy otrzymują spersonalizowane wiadomości i informacje, zwłaszcza na platformach społecznościowych, stworzone na podstawie osobistych zainteresowań, nawyków oraz stylu życia.

Rozszerzenie tego typu technik przetwarzania danych dla celów politycznych stanowi poważne zagrożenie nie tylko dla prawa do prywatności i ochrony danych, ale także dla zaufania do integralności procesu demokratycznego.

EROD podkreśla, że w proces przetwarzania danych osobowych dla celów politycznych mogą być zaangażowani różnorodni aktorzy: media społecznościowe, witryny internetowe, grupy interesu, brokerzy danych, firmy analityczne czy sieci reklamowe. Podmioty te mogą odgrywać ważną rolę w procesie wyborczym, a ich działalność podlega nadzorowi niezależnych organów ochrony danych.

W perspektywie wyborów do Parlamentu Europejskiego i innych wyborów w UE zaplanowanych na 2019 rok EROD pragnie wskazać na szereg kluczowych kwestii, które muszą być przestrzegane, gdy partie polityczne przetwarzają dane osobowe w trakcie kampanii wyborczych:

1. Dane osobowe ujawniające opinie polityczne są specjalną kategorią danych w ramach RODO. Zgodnie z ogólną zasadą, przetwarzanie tego typu informacji jest zabronione i podlega wielu wąsko interpretowanym przepisom, takim jak m.in. wyraźna, konkretna i dobrowolnie wyrażona zgoda osób fizycznych;

2. Dane osobowe, które zostały upublicznione lub w inny sposób udostępnione przez poszczególne podmioty, nawet jeśli nie są to dane ujawniające opinie polityczne, nadal podlegają ochronie przez unijne przepisy.

3. Nawet jeśli przetwarzanie jest zgodne z prawem, podmioty muszą przestrzegać innych obowiązków wynikających z rozporządzenia w sprawie RODO, w tym obowiązku przejrzystości i dostarczania wystarczających informacji osobom, które są przedmiotem analizy i których dane osobowe są przetwarzane, bez względu na to, czy informacje były uzyskane bezpośrednio lub pośrednio. Partie polityczne oraz kandydaci muszą być gotowi do wykazania, w jaki sposób przestrzegali zasad ochrony danych, w szczególności zasad legalności, sprawiedliwości i przejrzystości.

4. Profilowanie związane z ukierunkowanymi wiadomościami podczas prowadzenia kampanii może w pewnych okolicznościach wywołać „znaczące skutki” i zasadniczo jest zgodne z prawem tylko za wyraźną zgodą osoby, której dane dotyczą.

5. W przypadku profilowania wyborcom należy przekazać odpowiednie informacje wyjaśniające, w tym dlaczego otrzymują konkretną wiadomość, kto jest za nią odpowiedzialny i jakie przysługują im prawa.

W oświadczeniu wyraźnie zaznaczono, że przestrzeganie zasad ochrony danych w zakresie procesów wyborczych i kampanii politycznych ma kluczowe znaczenie dla ochrony demokracji. Według członków EROD to również środek do budowania zaufania obywateli oraz uczciwości wyborów. Organy ochrony danych są zobowiązane do nieustannego monitorowania i, w razie potrzeby, egzekwowania zasad ochrony danych.