„Cyfrowe Trójmorze” to zdaniem ekspertów kolejny konieczny krok w ramach współpracy regionalnej państw Europy Środkowo-Wschodniej. W ramach przygotowań do kolejnego Szczytu krajów Trójmorza, który odbędzie się we wrześniu w Bukareszcie, organizacje eksperckie z regionu przygotowały propozycję rozwoju współpracy w filarze „cyfrowym”, a także wzmocnienia cyberbezpieczeństwa regionu. Pomysłodawcą koncepcji jest Instytut Kościuszki.
Niecały rok temu w Warszawie odbył się drugi szczyt krajów Trójmorza z udziałem Prezydenta Stanów Zjednoczonych Donalda Trumpa. Dotyczył on realizacji wspólnych projektów z obszaru bezpieczeństwa energetycznego i infrastruktury transportowej. Inicjatywa dwunastu krajów, w tym Polski, powstała aby umożliwić współpracę i wyrównanie różnic rozwojowych, przede wszystkim w wymiarze ekonomicznym i infrastrukturalnym, między wschodnią a zachodnią częścią Europy. Jednak zdaniem ekspertów Trójmorze musi się rozwijać i odpowiadać na nowe wyzwania, a tym bez wątpienia jest cyfryzacja oraz zapewnienie bezpieczeństwa w cyberprzestrzeni.
Udział PKB państw Trójmorza w PKB Unii Europejskiej wynosi teraz zaledwie 10 procent. Zapóźnienie widać szczególnie w rankingach cyfryzacji, dlatego aby uwolnić potencjał gospodarczy i nadgonić cywilizacyjne różnice, musimy przyspieszyć transformację cyfrową w kluczowych sektorach gospodarki i zarządzaniu państwem. Możemy wspólnie zabiegać o alokację funduszy unijnych w ramach nowej perspektywy finansowej na rozwój infrastruktury cyfrowej w regionie, bo to właśnie ona jest kluczowym elementem, umożliwiającym współpracę. Ale aby stać się inicjatywą prawdziwie przyszłościową, Trójmorze musi obok wspólnych inwestycji infrastrukturalnych, zacząć realizować także te „miękkie”, technologiczne m.in. w zakresie rozwoju i wdrażania sztucznej inteligencji oraz blockchain. Inkubowanie oraz akceleracja startupów, promowanie współpracy naukowej i edukacyjnej, pomiędzy hubami innowacji, centrami kompetencji oraz globalnymi i regionalnymi firmami to kolejne kluczowe wyzwania
„Cyfrowe Trójmorze” obejmować ma szereg projektów, mogących wypełnić treścią trzeci, „cyfrowy” filar współpracy regionalnej (który w 2015 r. nazwany został „telekomunikacyjnym”), obok wymiaru energetycznego oraz transportowego. Proponowana jest między innymi rozbudowa cyfrowej infrastruktury transgranicznej umożliwiającej lepszy i bezpieczniejszy transfer danych z północy na południe regionu. Ma być to możliwe dzięki rozbudowie sieci światłowodów, rozwojowi sieci 5G (tzw. 3 Seas Digital Highway), a także inwestycjom w wyspy danych. Założeniem inicjatywy Cyfrowego Trójmorza jest także integracja powstającej infrastruktury energetycznej i transportowej (np. korytarza gazowy Północ-Południe, Via Baltica, Via Carpatia czy połączenia sieci energetycznej) z nowymi technologiami oraz zapewnienie im cyberodporności.
Zdaniem pomysłodawców „Cyfrowego Trójmorza” wszystkie trzy filary: energetyczny, transportowy i cyfrowy muszą uwzględniać wymiar cyberbezpieczeństwa. Rosnąca liczba ataków na sieci i systemy informatyczne wspierające działanie obiektów infrastruktury krytycznej może nie tylko doprowadzić do kryzysu gospodarczego, ale także bezpośrednio zagrozić bezpieczeństwu narodowemu krajów regionu, w tym Polski.
Musimy budować nowe elementy infrastruktury, mając na uwadze ich bezpieczeństwo i odporność na cyfrowe wyzwania, po to aby osiągnąć cel, jaki stawia przed sobą inicjatywa Trójmorza. Posiadanie rozwiniętej infrastruktury, i to infrastruktury odpornej na cyfrowe zagrożenia, będzie kluczowe dla gospodarek regionu jeśli chcą rozwijać się w tempie większym niż 5% PKB rocznie. Rozwój trzech filarów – infrastruktury transportowej, energetycznej i cyfrowej musi zatem uwzględnić komponent odporności i bezpieczeństwa, czyli cyberbezpieczeństwa
Region Trójmorza stoi aktualnie przed szeregiem wyzwań oraz szans związanych z transformacją cyfrową. Dotyczą one między innymi integracji chmury obliczeniowej w ramach sektora publicznego i prywatnego, wypracowania wspólnych standardów bezpieczeństwa sieci 5G opartej na zasadzie security by design, czy też opracowania i wdrożenia polityki swobodnego przepływu danych nieosobowych. To właśnie cyfrowe dane oraz zaawansowane technologie umożliwiające ich wykorzystanie, jak np. sztuczna inteligencja czy Internet rzeczy, leżą u podstaw innowacyjnych modeli biznesowych przemysłu 4.0., który wygenerować może w przyszłości wzrost PKB regionu. Dlatego też regionalna współpraca obejmować powinna badania oraz wdrożenia w zakresie m.in autonomicznego transportu, elektromobilności czy inteligentnych rozwiązań dla miast, tzw. smart city.
Inicjatywa Cyfrowego Trójmorza podkreśla także potrzebę współpracy w celu przeciwdziałania dezinformacji realizowanej poprzez media i portale internetowe. Ta kooperacja oparta być powinna na wspólnym doświadczeniu i podyktowana wysoką podatnością regionu na zagrożenia hybrydowe.
Musimy współpracować aby budować odporność społeczeństw i demokracji na działania propagandowe. Pojawienie się cyberprzestrzeni na dobre zmieniło zasady gry we współczesnym świecie. Cyberprzestrzeń stała się kolejną determinantą znaczenia geostrategicznego i ekonomicznego państw. Powstała nowa arena działań nie ograniczona już geografią. Kiedy wiele z krajów Trójmorza świętuje w tym roku stulecie odzyskania niepodległości, nie zapomnijmy o tym, że kolejne sto lat będzie wymagało od nas nie tylko ochrony geograficznych granic, ale także tych bardziej abstrakcyjnych - w cyberprzestrzeni. Inicjatywy infrastrukturalne już teraz realizowane w ramach Trójmorza mają nie tylko zapewnić lepsze połączenie północy z południem, ale przede wszystkim zapewnić bezpieczeństwo regionu, nie mniej priorytetowo należy traktować konieczność zapewnienia cyberbezpieczeństwa
Według pomysłodawców, powodzenie Inicjatywy „Cyfrowego Trójmorza” będzie miało wpływ także na spójność Unii Europejskiej i całej wspólnoty transatlantyckiej. Aby zrealizować jej założenia niezbędne są jednak aktywne działania ze strony administracji rządowej państw regionu oraz wsparcie partnerów Trójmorza, w tym przede wszystkim Stanów Zjednoczonych.
Partnerami Instytutu Kościuszki w promowaniu założeń „Cyfrowego Trójmorza” są między innymi think tanki z regionu: GLOBSEC ze Słowacji, IRMO z Chorwacji i New Strategy Center z Rumunii. Prezes IK podkreśla, że ta oddolna inicjatywa to dowód dojrzałości społeczeństwa obywatelskiego, którego rozwój jest symbolem demokratycznych przemian w regionie Europy Środkowo-Wschodniej i liczy, że propozycja ekspertów znajdzie właściwe zrozumienie wśród decydentów.
