Jakie są nastolatki w sieci? Coraz bardziej zanurzeni w internecie, co piąty doświadczył cyberprzemocy

Od 2014 roku NASK – Państwowy Instytut Badawczy co dwa lata realizuje ogólnopolskie badania „Nastolatki 3.0”, którego celem jest ocena zachowania polskich nastolatków w sieci, śledzenie trendów oraz zagrożeń, jakie wynikają z obecności w internecie młodych ludzi.

Jak wynika z tegorocznej edycji raportu, można zaobserwować ponowny wzrost czasu, spędzanego przez nastolatków w internecie – obecnie to średnio 4 godziny i 50 minut dziennie. Co więcej – w dni wolne od szkoły – ten czas wydłuża się do średnio 6 godzin i 10 minut.

Niemal co dziesiąty (11,5 proc.) nastolatek jest aktywny w sieci przez ponad 8 godzin dziennie, a co piąty (21,3 proc.) tyle czasu spędza w wirtualnym świecie, kiedy nie ma zajęć szkolnych. Po godzinie 22 aktywnie z internetu korzysta 16,9 proc. ankietowanych.

Ponadto, jak wynika z opracowania, w 2020 roku polski nastolatek wpatrywał się w ekran komputera lub smartfona przez 12 godzin na dobę, co tylko częściowo można tłumaczyć modelem zdalnej nauki w okresie pandemii.

Natomiast rodzice często nie potrafią racjonalnie ocenić czasu, jaki spędzają ich dzieci w internecie, nie kontrolują ich także w nocy. Co więcej, jeden z wniosków wysnuty na podstawie badań powinien martwić – czas, jaki rodzice i pociechy spędzają w domu nie jest przeznaczany na budowanie relacji rodzinnych.

Rodzice zadeklarowali także późniejszy start samodzielnego użytkowania internetu przez podopiecznych niż one same (13,1 proc. opiekunów kontra 36,7 proc. młodych stwierdziło, że używa internetu 9 lat i dłużej). Telefon z internetem poniżej 6. roku życia posiada 3,4 proc. badanych, a 5,2 proc. rodziców potwierdza ten fakt.

Internet a życie w realu

Młodzi jasno deklarują, że by korzystać z sieci mogą zrezygnować z pewnych czynności w realnym życiu. Z udziału w nabożeństwie jest skłonnych zrezygnować niemal 1/3 badanych (30,6 proc.), z uczenia się – 23,2 proc. Wysokim natężeniem użytkowania internetu charakteryzuje się aż co trzeci nastolatek (33,6 proc.). Najbardziej obciążona tzw. problematycznym użytkowaniem internetu są dziewczyny w szkole ponadpodstawowej.

Wymarzonym zawodem ma być ten związany z internetem i technologiami – odpowiada tak co trzeci ankietowany (31,3 proc.), podczas gdy ich opiekunowie odpowiadają podobnie w przypadku 1/5 z nich (21,8 proc.).

Przemoc w sieci

Cyberprzemoc to zjawisko, które narasta, a na które poważnie narażeni są młodzi użytkownicy internetu. Doświadczył go co piąty z nich, a najczęściej ma to postać wyzywania (29,7 proc.), ośmieszania (22,8 proc.) czy poniżania (22 proc.).

Natomiast o problemie niewiele wiedzą ich rodzice – niemal 75 proc. rodziców uważa, że ich dzieci nie padły ofiarą agresji w sieci. Jednocześnie brak bezpośredniego doświadczenia przemocy internetowej deklaruje ponad połowa badanych nastolatków (56,2 proc.). Co zatrważające, tylko co czwarty nastolatek szukałby wsparcia u opiekuna, jako podstawowej formy pomocy, podczas gdy 69,1 proc. dorosłych uważa, że to podstawa radzenia sobie z przemocą w sieci.

Poważnym problemem jest także patostreaming, ogląda go ponad 1/4 młodych (27,1 proc.), podczas gdy świadomych tego faktu jest tylko 12,2 proc. rodziców. Niestety 14 proc. nastolatków spotkało się z dorosłym, poznanym w internecie.

Kolejnym aspektem poruszanym w raporcie „Nastolatki 3.0” jest przyrost doświadczeń związanych z pornografią internetową (miało je 11,6 proc. badanych związanych ze szkołą podstawową; 45,8 proc. – szkołą średnią). Z deklaracji chłopców ze szkół średnich wnioskować można, że częstość oglądania treści pornograficznych jest znacznie wyższa. Na poziomie szkoły ponadpodstawowej jest to zachowanie powszechne i akceptowalne.

Młodzi nie są też do końca świadomi zagrożeń płynących z faktu dzielenia się zdjęciami czy wideo w sieci za pośrednictwem social mediów – radziej oceniają to jako zjawisko zagrażające ich prywatności. Natomiast korzystanie z portali społecznościowych jest uznawane przez 40,3 proc. jako mogące wiązać się z zagrożeniami w sieci. Takie zdanie ma 69,5 proc. rodziców.

Podczas przygotowywania do zajęć i testów uczniowie najchętniej korzystają z najpopularniejszych źródeł internetowych: Wikipedii (64,7 proc.), wyszukiwarki Google (61,3 proc.) oraz serwisu YouTube (38,6 proc.). Ponad połowa nastolatków podczas odrabiania lekcji współpracuje online ze swoimi koleżankami czy kolegami codziennie lub przynajmniej kilka razy w tygodniu. Co piąta szkoła całkowicie zakazuje uczniom użytkowania technologii z dostępem do sieci w trakcie przebywania w szkole - 20,9 proc.

Świadomość i wiedza dorosłych

Jak wynika z badania, również dorośli nie do końca zdają sobie sprawę z zagrożeń związanych z korzystaniem z internetu. Ufają w bezpieczeństwo swoich danych w związku z korzystaniem z internetowych serwisów hazardowych i używaniem inteligentnych urządzeń mających możliwość łączenia się z internetem.

Akceptowanie w mediach społecznościowych zaproszeń od osób nieznajomych to zachowanie ryzykowne według niemal połowy (44,3 proc.) rodziców i opiekunów. Podobnego zdania jest jedynie co dwunasty (8,5 proc.) nastolatek.

Dorośli obawiają się jednak wzrostu skali incydentów zagrażających cyberbezpieczeństwu - 65,8 proc., uzależnienia ważnych aspektów życia od dostępu do sieci - 50,3 proc. oraz spowodowanego cyfryzacją społecznego osamotnienia - 41,7 proc.

Badanie zostało zrealizowane w grudniu 2020 roku metodą CAWI (ang. Computer-Assisted Web Interview – wspomagany komputerowo wywiad przy pomocy strony WWW) na populacjach nastolatków oraz ich rodziców i opiekunów prawnych. Kompletne odpowiedzi uzyskano od 1733 uczniów oraz 893 rodziców i opiekunów prawnych z 61 szkół we wszystkich 16 województwach w Polsce. Za redakcję raportu odpowiada dr Rafał Lange wraz z zespołem.

/NB

Chcemy być także bliżej Państwa – czytelników. Dlatego, jeśli są sprawy, które Was nurtują; pytania, na które nie znacie odpowiedzi; tematy, o których trzeba napisać – zapraszamy do kontaktu. Piszcie do nas na: [email protected]. Przyszłość przynosi zmiany. Wprowadzamy je pod hasłem #CyberIsFuture.