(Cyber)wyzwania dla Wojska Polskiego oczami przedstawicieli armii_Ppłk Rafał Kasprzyk oraz prof. Zbigniew Tarapata

Jakie wydarzenia związane ze zmianami w armii w Pana opinii wywarły największy wpływ w mijającym 2020 roku na cyberzdolności armii i cyberbezpieczeństwo kraju?

Bez wątpienia instytucją odgrywającą zasadniczą rolę w planowaniu i programowaniu rozwoju zdolności Sił Zbrojnych RP do prowadzenia operacji w cyberprzestrzeni pełni Narodowe Centrum Bezpieczeństwa Cyberprzestrzeni. Utrzymanie istniejących zdolności, a tym bardziej pozyskanie nowych, możliwe jest tylko poprzez inwestycje w zasadnicze komponenty funkcjonalne zdolności, wśród których można wyróżnić: doktrynę, organizacje, szkolenie, sprzęt wojskowy, zasoby osobowe, przywództwo, infrastrukturę oraz interoperacyjność. Każdy z wymienionych komponentów funkcjonalnych „cyberzdolności” jest adresowany przez kierownictwo NCBC. Wyraźne, bo medialnie rozpowszechnione, są działania mające na celu inwestycje w ludzi, czyli w zasoby osobowe (kadry) i ich szkolenia. Kluczową inicjatywą wydaje się być powołanie Eksperckiego Centrum Szkolenia Cyberbezpieczeństwa. Rolą ECSC będzie, a właściwie już jest, podnoszenie wiedzy, umiejętności i kompetencji żołnierzy oraz pracowników cywilnych Resortu Obrony Narodowej, w obszarze technologii informatycznych oraz kryptologii i cyberbezpieczeństwa. ECSC może stać się również miejscem spotkań i wymiany doświadczeń praktyków, dydaktyków i naukowców, co zwykle jest katalizatorem dla projektów R&D niezwykle ważnych w obszarze tak dynamicznie rozwijającym się jak cyberbezpieczeństwo.

Jakie wyzwania w obszarze rozwoju cyberzdolności i cyberbezpieczeństwa państwa stoją przed Wojskiem Polskim w nadchodzącym roku?

Kluczowym wyzwaniem nie tylko w nadchodzącym roku, ale również w dłuższym horyzoncie czasowym jest pozyskiwanie i utrzymanie kadr stanowiących kluczowy komponent cyberzdolności. Rynek cywilny w obszarze bezpieczeństwa teleinformatycznego jest bardzo atrakcyjny i niezwykle chłonny. Najbliższe lata prawdopodobnie powiększą już istotną lukę w podaży i popycie nie tylko wysokiej klasy specjalistów technicznych, ale również wykwalifikowanej kadry zarządzającej na różnych poziomach w pionach IT i cyberbezpieczeństwa. W Ministerstwie Obrony Narodowej wypracowano już do tej pory szereg mechanizmów mających na celu sprostać temu wyzwaniu, jak choćby wspomniane utworzenie ECSC. Inne podejmowane kroki to m.in. zwiększenie limitów przyjęć na studia wojskowe na kierunkach kształcących przyszłych „cyberżołnierzy” oraz wprowadzenie dodatku stałego dla żołnierzy wybranych grupach osobowych służących na stanowiskach wymagających kompetencji z obszaru informatyki oraz kryptologii i cyberbezpieczeństwa.

Należy podkreślić, że kuźnią kadr dla NCBC i ECSC są dwa wydziały Wojskowej Akademii Technicznej: Wydział Cybernetyki oraz Wydział Elektroniki.

Uruchomione zostały również „prace u podstaw”, jak choćby utworzenie Wojskowego Ogólnokształcącego Liceum Informatycznego, czy też program „CYBER.MIL z klasą”.

Patrząc jednak na zmieniający się bardzo szybko świat trudno oprzeć się wrażeniu, że obecnie jesteśmy na bardzo wczesnym etapie przemian sił zbrojnych (w każdym państwie), próbujących jedynie znaleźć zastosowanie nowoczesnych technologii XX i początku XXI wieku do realizacji klasycznych celów i zadań w ramach istniejącej sztuki wojennej. Przyszłość będzie jednak wymagała radykalnej zmiany podejścia do prowadzenia operacji w cyberprzestrzeni, a siły zbrojne gotowe do zmiany sposobu myślenia zyskają przewagę. Wyzwaniem jest więc wypracowanie tego radykalnie nowego podejścia wcześniej, niż zrobią to inni. Prawdopodobnie to wyzwanie pozostanie z nami pewnie jeszcze przez jakiś czas i ważnym jest, aby ten czas wykorzystać dobrze, inwestując w badania naukowe będące paliwem do kształtowania się rewolucyjnych pomysłów zmieniających zasady gry (ang. emerging game-changers ideas).

Jakie największe zagrożenia w obszarze cyberbezpieczeństwa pododdziałów i oddziałów Sił Zbrojnych a także bezpieczeństwa kraju stoją przed armią w przyszłym roku? 

Analogicznie jak na temat wyzwań, tak na temat zagrożeń dotyczących zdolności Sił Zbrojnych do działań w cyberprzestrzeni trudno jest wypowiadać się w perspektywie rocznej. Można jedynie identyfikować pewne trendy, które niekoniecznie muszą zmaterializować się w przyszłym roku. Cyberprzestrzeń ma oczywiście istotny wpływ na potencjalne zagrożenia dla bezpieczeństwa państwa zarówno na poziomie technicznym, jak i informacyjnym. Zasadniczy trend, który daje się zaobserwować, już od kilku lat, to synchronizacja operacji na poziomie technicznym z operacjami na poziomie informacyjnym, co prowadzi do złożonych wielowymiarowych operacji CyberInfoOps. Polem walki staje się więc nie tylko twarda infrastruktura teleinformatyczna (operacje CyberOps), lecz wszystko, co do tej infrastruktury jest podłączone, a więc również ludzie (operacje InfoOps). Ten rodzaj zagrożeń jest szczególnie istotny, ponieważ nie dotyczy stricte systemu militarnego, ale całego systemu bezpieczeństwa państwa, będącego celem prowadzenia operacji CyberInfoOps w czasie „P” rozumianym klasycznie, z którym w rzeczywistości nigdy nie mamy do czynienia w cyberprzestrzeni.

Zasadniczym zagrożeniem w obszarze cyberbezpieczeństwo pododdziałów i oddziałów Sił Zbrojnych jest z całą pewnością zapewnienie bezpieczeństwa łańcucha dostaw sprzętu i oprogramowania. Temat ten jest bardzo złożony za sprawą potężnej sieci wzajemnych zależności dostawców, wykonawców, podwykonawców i producentów szeroko rozumianych rozwiązań technicznych. Jest to obszar, który z całą pewnością wymaga głębokiej analizy, a rozwiązań jest wiele, albo nie ma wcale.