Miliony wyświetleń, zero faktów. Fake news szkodzi Ukraińcom

W polskich mediach społecznościowych zaczęła krążyć fałszywa informacja o rzekomym „potrójnym zabójstwie dokonanym przez Ukraińca w Krakowie”. Towarzyszy jej film przedstawiający karetki pogotowia, który autorzy publikacji opisują jako nagranie z miejsca zbrodni. 

Wideo w krótkim czasie zdobyło dziesiątki tysięcy reakcji na TikToku i Facebooku, wywołując falę ksenofobicznych komentarzy wymierzonych w ukraińskich uchodźców. 

W rzeczywistości do żadnego takiego zdarzenia nie doszło - krakowska policja stanowczo zaprzeczyła tym doniesieniom i oficjalnie potwierdziła, że są one nieprawdziwe.

Miliony wyświetleń, dziesiątki tysięcy polubień

Nagranie zawierające fałszywą informację opublikowano m.in. na TikToku, gdzie zdobyło ponad 3,4 mln wyświetleń i blisko 100 tysięcy polubień. W opisie tego nagrania czytamy: 

„O godzinie 15.53 w Krakowie doszło do morderstwa, mężczyzna z pistoletem pół automatycznym wyskoczył na grupkę osób zabijając w tym 21 letniego mężczyznę i dwójkę 19 letnich dziewczyn. Jak donosi prokuratura mężczyzna pochodzi z Ukrainy. Mężczyzna został aresztowany i postawiono mu zarzuty- morderstwo ze szczególnym okrucieństwem, brak wizy i przemoc psychiczna nad osobami trzecimi. Tego typu zarzuty są uznawane za najgorsze i są oznaczane jako 4 stopnia mężczyźnie grozi dożywocie. Z tego co wiemy Ukrainiec musi zostać deportowany i odbędzie karę w więzieniu na Ukrainie.”

W komentarzach pod nagraniem pojawiło się wiele nieprzychylnych i ksenofobicznych wpisów wobec Ukraińców, a liczni użytkownicy TikToka uznali fałszywą informację za prawdziwą.

Nie tylko Tik Tok

Fałszywa informacja pojawiła się również na Facebooku, a w serwisie X została rozpowszechniona przez Kancelarię Prawną Lega Artis -  choć ostatecznie wpis został usunięty.

Kancelaria Lega Artis to portal internetowy znany z częstego powielania rosyjskiej dezinformacji. Jak wynika ze śledztwa przeprowadzonego przez organizację The Alliance for Securing Democracy (ASD), Lega Artis, wraz z kilkoma mniejszymi portalami, może pełnić rolę kanału przenikania treści rosyjskich mediów państwowych oraz prorosyjskich źródeł do polskiej przestrzeni informacyjnej.

Jak czytamy w analizie ASD: „Te strony stosują techniki prania treści, automatycznie publikując ponownie artykuły pochodzące głównie z Rossiya Segodnya, rosyjskiego państwowego koncernu medialnego, oraz z Zero Hedge, bloga finansowego, który był oskarżany o szerzenie rosyjskiej propagandy.”

Z analizy wynika również, że Lega Artis już wcześniej zasłynęła z rozpowszechniania fałszywych informacji.

Lega Artis po raz pierwszy zwróciła uwagę opinii publicznej poprzez szerzenie teorii spiskowych dotyczących pandemii i skuteczności szczepionek. W tym okresie działalność kancelarii i treści publikowane na blogu były ze sobą spójne - strona oferowała porady prawne oraz wzory dokumentów i formularzy pomagających walczyć z ograniczeniami sanitarnymi. W lutym 2022 roku kancelaria przekształciła się z podmiotu doradczego w „niezależny portal informacyjny". W ciągu kolejnych dwóch lat produkcja treści wzrosła lawinowo, często powielając prorosyjskie narracje i nasilając się w okresach ważnych wydarzeń, takich jak wybory parlamentarne w Polsce w 2023 roku. Co istotne, wzrost ten nastąpił bez ujawnienia zmian w finansowaniu, celach działalności czy kierunku redakcyjnym.
The Alliance for Securing Democracy

Analiza ASD wskazuje, że działalność Lega Artis stanowi element szerszego ekosystemu dezinformacji, którego celem jest wpływanie na polską opinię publiczną i osłabianie wsparcia dla Ukrainy.

Policja dementuje

Informacja została szybko zdementowana przez Komendę Wojewódzką Policji w Krakowie. W oficjalnym komunikacie czytamy:

„UWAGA! Sprawdzaj fakty, informacja o morderstwie w Krakowie to FAKE NEWS! W sieci krąży informacja o rzekomym potrójnym zabójstwie dokonanym w Krakowie przez osobę narodowości ukraińskiej. Stanowczo dementujemy tę informację! Na terenie Krakowa ani Małopolski nie doszło do takiego zdarzenia. Sensacyjne wpisy szybko rozprzestrzeniają się po sieci, apelujemy: NIE ULEGAJ DEZINFORMACJI!”

O sprawie tej napisały także polskie portale fact-checkingowe, w tym Demagog oraz fakenews.pl.

To nie pierwszy taki przypadek

Rosyjska dezinformacja już niejednokrotnie próbowała obarczyć Ukraińców odpowiedzialnością za rzekome zbrodnie popełniane w Polsce. Jednym z najbardziej jaskrawych przykładów była fala dezinformacji, jaka pojawiła się po prawdziwym zabójstwie na Nowym Świecie w Warszawie. Wówczas w mediach społecznościowych fałszywie przypisywano sprawstwo obywatelom Ukrainy.

W sieci zaczęły krążyć także nieprawdziwe sugestie i zmanipulowane przekazy, których celem było przekonanie opinii publicznej, że „Ukraińcy odpowiadają za większość przestępstw w Polsce”. Udostępniano także archiwalne nagrania i zdjęcia, przedstawiane jako rzekome dowody na zagrożenie ze strony uchodźców.

Celem osłabianie relacji i wsparcia dla Ukrainy

Rosyjska dezinformacja dotycząca Ukraińców stanowi element szerszej strategii Kremla, mającej na celu osłabienie solidarności między Polakami a Ukraińcami oraz podważenie poparcia dla Ukrainy w kontekście trwającej wojny. 

Przekazy te często bazują na emocjach, strachu i stereotypach, przedstawiając Ukraińców jako zagrożenie dla bezpieczeństwa, gospodarki czy porządku społecznego w Polsce.

Rosja wykorzystuje różnorodne kanały, od fałszywych kont w mediach społecznościowych, po strony podszywające się pod portale informacyjne, aby rozpowszechniać fałszywe narracje.