„Rosyjskie społeczeństwo nie sprzeciwi się nawet decyzji o autodestrukcji, jeśli Kreml w odpowiedni sposób »usprawiedliwi« swoją decyzję. Wojna uświadomiła również to, że Rosja w obecnym kształcie, z obecnym systemem politycznym, nie jest państwem, z którym można się porozumieć. Wojna na Ukrainie zmieni nasze życie na wiele lat” - uważa Michał Marek, ekspert ds. dezinformacji i szef Centrum Badań nad Współczesnym Środowiskiem Bezpieczeństwa.
Zapytaliśmy ekspertów z branży cyberbezpieczeństwa o najważniejsze wydarzenia i wnioski z 2022 roku. Na łamach CyberDefence24 dzielimy się podsumowaniami, które przygotowali dla nas specjaliści w swoich dziedzinach. Odpowiedzi udzielił nam Michał Marek, ekspert ds. dezinformacji i szef Centrum Badań nad Współczesnym Środowiskiem Bezpieczeństwa.
2022 rok dla zajmujących się dezinformacją był...
W skali ostatnich lat, pod względem aktywności rosyjskiego aparatu propagandowego rok 2022 możemy porównać jedynie z 2014 rokiem. Zaryzykuję przy tym tezę, iż złożoność oraz intensywność działań dezinformacyjnych i propagandowych strony rosyjskiej jest obecnie większa niż w 2014 roku. To był wyjątkowo intensywny rok, wymagający poważnego wysiłku służącego dekonstrukcji rosyjskich narracji oraz przeciwdziałaniu skutkom rosyjskich operacji wpływu. Rok 2022 - mówiąc wprost - był wyjątkowo pracowity.
Największym wyzwaniem dla branży fact-checkingowej w Polsce było...
Wydaje się, iż jednym z największych wyzwań była identyfikacja i neutralizacja skutków setek fałszywych przekazów emitowanych przez Rosjan, które miały i mają na celu stymulowanie antyukraińskich, antynatowskich i antyamerykańskich nastrojów w Polsce. Obecnie żyjemy w stanie permanentnej infodemii – chaosu informacyjnego. W takich warunkach coraz trudniej pracuje się z odbiorcą. Po tym, jak przez cały rok Polacy obcowali z informacjami dotyczącymi wojny na Ukrainie, coraz ciężej zainteresować odbiorcę rzetelną informacją. Ludzie wydają się w większym stopniu, niż na początku roku być skłonni do akceptacji przekazów dezinformacyjnych lub do ignorowania podstawowych faktów. To wskazuje na to, że rok 2023 nie przyniesie pozytywnej odmiany dotyczącej nadmiaru pracy.
Czytaj też
Największym wyzwaniem dla branży fact-checkingowej na świecie było...
Największym wyzwaniem w mojej ocenie była identyfikacja i reagowanie na setki rosyjskich przekazów dezinformacyjnych, odnoszących się do fałszowania rzeczywistości przez Rosję. Rzecz dotyczy oczywiście kontekstu wojny na Ukrainie. W tym kontekście wyzwania dotyczące Polski (wcześniej wspomniane) wyrażały trend dostrzegalny w całym regionie.
Ze względu na znaczenie Polski w procesie wspierania Ukrainy, byliśmy jednak bezpośrednio na „pierwszej linii informacyjnego frontu". To o Polsce (poza Ukrainą i USA) najczęściej budowali swoje przekazy Rosjanie. Trendem globalnym było natomiast to, iż aktywność dezinformacyjna Rosji wymagała dekonstruowania ogromnej liczby kłamliwych przekazów, fałszujących obraz wojny na Ukrainie oraz deprecjonujących obraz organizacji międzynarodowych, takich jak OBWE czy wspólnot takich, jak UE czy NATO.
Z jakimi największymi problemami zmagał się świat w 2022 roku?
Bez wątpienia najważniejsze problemy łączą się z agresją Rosji przeciwko Ukrainie. Wywołane przez decyzje Kremla problemy zmusiły Zachód do szybkiego reagowania. Takimi reakcjami była zmiana podejścia części państw Zachodu do Rosji, organizacja wsparcia militarnego dla Ukrainy, zorganizowanie pomocy dla uchodźców, przybywających do sąsiadujących z Ukrainą krajów.
TOP 3 wydarzeń pod względem znaczenia w 2022 w odniesieniu do sfery dezinformacji...
Kluczowym wydarzeniem, które wpłynęło na rozwój działań dezinformacyjnych prowadzonych przez Federację Rosyjską stał się pełnowymiarowy atak Rosji na Ukrainę. Ta decyzja oraz niemożność pokonania Ukrainy przez Rosję wpłynęła na całość działań prowadzonych w 2022 roku.
Wszystkie inne wydarzenia na tym tle nikną. W aspekcie dezinformacyjnym trudno wskazać wydarzenie, które mogłoby być zrównane z wymienionym. Narracje oraz wątki propagandowe odnoszące się do innych wydarzeń były łączone z tą kluczową perspektywą, jaką był wybuch wojny. Takimi wydarzeniami była decyzja Moskwy o wycofaniu wojsk spod Kijowa, wycofaniu wojsk z obw. charkowskiego i chersońskiego, czy wybuch na moście Krymskim. Te czynniki zmuszały Kreml do intensyfikacji działań.
Co zmieniła wojna z perspektywy osób badających trendy dezinformacyjne?
Wojna dowiodła, iż w państwach autorytarnych, odmiennych od państw europejskich pod względem kulturowym (takim jak Rosja – m.in. aspekt marginalizacji roli jednostki, a koncentracja na kolektywie), skuteczna polityka informacyjna może doprowadzić do tego, iż naród jest w stanie popierać nawet działania destruktywne dla siebie.
Dezinformacja i propaganda jest czynnikiem, którego nie można ignorować. Skuteczne działania przeciwnika mogą spowodować, iż nasz wróg będzie popierał nawet absurdalne decyzje władz (będzie akceptował absurdalne przekazy), co wpływa na to, iż musimy zrezygnować z traktowania Rosji jako przeciwnika, który będzie podejmował decyzje w oparciu o „zasady logiki".
Rosyjskie społeczeństwo nie sprzeciwi się nawet decyzji o autodestrukcji, jeśli Kreml w odpowiedni sposób „usprawiedliwi" swoją decyzję. Wojna uświadomiła również to, że Rosja w obecnym kształcie, z obecnym systemem politycznym, nie jest państwem, z którym można się porozumieć. Wojna na Ukrainie zmieni nasze życie na wiele lat.
Jakie najważniejsze trendy wskazałby pan na 2023 rok?
Jednym z najważniejszych trendów będzie aktywizacja Rosjan i poszukiwanie skutecznych osi wpływu na kierunku wpływu na preferencje wyborcze Polaków w kontekście wyborów parlamentarnych.
Rosjanie będą nadal emitować setki teorii spiskowych i przekazów dezinformacyjnych, a niektórzy obywatele RP będą (z różnorakich powodów) Kreml w tym procesie wspierać. Jeśli chodzi o wyzwania na najbliższy rok dotyczą one potrzeby opracowania ustawy, która pozwoli na skuteczne przeciwdziałanie rosyjskim agentom wpływu oraz osobom (z różnych przyczyn), lobbującym szkodliwe dla naszego państwa i społeczeństwa przekazy dezinformacyjne.
Czytaj też
Serwis CyberDefence24.pl otrzymał tytuł #DigitalEUAmbassador (Ambasadora polityki cyfrowej UE). Jeśli są sprawy, które Was nurtują; pytania, na które nie znacie odpowiedzi; tematy, o których trzeba napisać – zapraszamy do kontaktu. Piszcie do nas na: [email protected].
