Profesorowie WAT o studiach MBA w zakresie cyberbezpieczeństwa

Z dziekanem Wydziału Cybernetyki WAT dr. hab. inż. Zbigniewem Tarapatą i kierownikiem studiów MBA dr. hab. inż. Zbigniewem Zielińskim rozmawia Ewa Jankiewicz, rzecznik prasowy WAT.

W Wydziale Cybernetyki Wojskowej Akademii Technicznej trwa już druga edycja studiów podyplomowych MBA w zakresie cyberbezpieczeństwa. Jakie jest zainteresowanie studiami? Do kogo są adresowane i jaki zakres wiedzy oferują?

Zbigniew Tarapata: Zainteresowanie studiami jest duże. W tym roku uruchomiliśmy jedną grupę 20-osobową, zapytania mieliśmy jeszcze od kilkudziesięciu zainteresowanych, ale ze względów organizacyjnych nie zdecydowaliśmy się na zwiększenie naboru. Studia adresowane są do osób, które chcą doskonalić umiejętności związane z szeroko rozumianym cyberbezpieczeństwem, które posiadają wykształcenie wyższe (niekoniecznie technicznie) oraz mają doświadczenie na stanowiskach kierowniczych związanych z aspektami cyberbezpieczeństwa. W procesie rekrutacji bierzemy pod uwagę doświadczenie w obszarze informatyki, zarządzania bezpieczeństwem czy cyberbezpieczeństwem.  

Zbigniew Zieliński: Celem programu studiów jest kształcenie nowej generacji specjalistów do spraw cyberbezpieczeństwa szczebla menadżerskiego i przygotowanie ich do zarządzania zasobami informacyjnymi różnego rodzaju organizacji z uwzględnieniem wielowymiarowego, kompleksowego spojrzenia na problemy bezpieczeństwa informacyjnego. Studia pozwalają słuchaczom na zdobycie interdyscyplinarnej, pogłębionej wiedzy oraz nabycie praktycznych umiejętności m. in. w zakresie nowoczesnych metod zarządzania organizacjami oraz ich zasobami informacyjnymi, wdrażania strategii informacyjnych w wielu aspektach cyberbezpieczeństwa – zarówno na poziomie pojedynczej firmy jak i na poziomie informatyzacji całego państwa, poznanie zagadnień prawnych (prawa krajowego i europejskiego) związanych z cyberbezpieczeństwem, w tym dotyczących postępowania z incydentem informatycznym. Słuchacze poznają także najnowsze technologie związane z bezpieczeństwem informacyjnym, zabezpieczaniem zasobów informacji, a także zarządzania systemami bezpieczeństwa IT oraz oceną ryzyka w bezpieczeństwie systemów informacyjnych organizacji.

Podkreślił Pan aspekt interdyscyplinarny studiów. Rozumiem, że nabytą na nich wiedzę można zastosować w różnych obszarach?

ZZ: Zdecydowanie tak. Problemy związane z bezpieczeństwem w cyberprzestrzeni przekładają się na bezpieczeństwo publiczne. Stąd tak istotne jest to, że wykładowcy studiów MBA to specjaliści określonych dziedzin, m.in. prawnicy, którzy zajmują się np. zagadnieniami tzw. cyberprzestępczości. 

Cyberbezpieczeństwo to jedna z najważniejszych, najszybciej rozwijających się dziedzin na świecie. Wojskowa Akademia Techniczna była jedną z pierwszych uczelni w Polsce, które wprowadziły do swojego programu kształcenia takie kierunki studiów jak informatyka, kryptologia i cyberbezpieczeństwo. Jak to doświadczenie przekłada się na współczesne zadania i wyzwania edukacyjne i naukowe w tych obszarach?

ZT: Wydział Cybernetyki WAT tworzony był w roku 1968 w związku z silnie rosnącym zapotrzebowaniem polskich Sił Zbrojnych na wysokiej klasy specjalistów w zakresie wykorzystywania metod i środków informatyki w systemach dowodzenia wojskami i kierowania środkami walki, a także wspomagania procesów informacyjno-decyzyjnych. W ciągu tych ponad pięćdziesięciu lat istnienia Wydziału wiele się zmieniło w technologiach, sposobie dostępu do informacji, sposobie przetwarzania danych, ale jedno jest niezmienne: potrzeba szybkiego, bezpiecznego dostępu do automatycznie przetworzonych danych oraz wiedza o procesach przetwarzania informacji, które zapewnia informatyka. W dobie powszechnej dostępności systemów informatycznych, technologii komputerowych oraz Internetu, bardzo ważnym aspektem jest bezpieczeństwo tych systemów (cyberbezpieczeństwo), czyli ich odporność na działania naruszające poufność, integralność, dostępność i autentyczność przetwarzanych danych lub związanych z nimi usług. Wydział Cybernetyki Wojskowej Akademii Technicznej posiada bardzo duże doświadczenie naukowo-badawcze w obszarze informatyki oraz cyberbezpieczeństwa dzięki realizacji wielu projektów i prac badawczo-rozwojowych oraz wdrożeniowych w tych obszarach. Doświadczenia i wiedza kadry naukowo-dydaktycznej pozyskane w trakcie realizacji tych prac i projektów procentują podnoszeniem jakości procesu dydaktycznego oraz sposobu i zakresu przekazywanej wiedzy studentom naszych dwóch sztandarowych kierunków studiów: informatyki oraz kryptologii i cyberbezpieczeństwa. Warto dodać, że kierunek studiów kryptologia i cyberbezpieczeństwo jest stosunkowo młody, bo został uruchomiony na Wydziale Cybernetyki w roku akademickim 2014/2015, a WAT był pierwszą uczelnią w Polsce, która wprowadziła ten kierunek do oferty studiów w Polsce.

Dowodem na wysoką jakość kształcenia jest fakt, iż w roku akademickim 2017/2018 kierunek informatyka uzyskał certyfikat Komisji Akredytacyjnej Uczelni Technicznych (KAUT) na lata 2017–2023 oraz certyfikat programu European Accredited Engineering dla studiów I i II stopnia. Równolegle w Siłach Zbrojnych RP po raz pierwszy został utworzony korpus osobowy kryptologii i cyberbezpieczeństwa. Nie sposób pominąć tego, że Wydział Cybernetyki oraz Wydział Elektroniki WAT, będą kuźnią kadr wojsk obrony cyberprzestrzeni i są kuźnią kadr dla Narodowego Centrum Bezpieczeństwa Cyberprzestrzeni (NCBC) oraz nowo powołanego: Eksperckiego Centrum Szkolenia Cyberbezpieczeństwa (ECSC). To właśnie absolwenci Wydziału Cybernetyki i Wydziału Elektroniki WAT stanowią kadrę kierowniczą NCBC oraz ECSC. Zaangażowaliśmy się, wspólnie z NCBC, w opracowanie programów kształcenia dla młodzieży szkół średnich w ramach programu MON „CYBER.MIL z klasą”. Pracownicy naszego wydziału są nauczycielami w Wojskowym Ogólnokształcącym Liceum Informatycznym (WOLI), które funkcjonuje przy WAT. Prowadzą tam zajęcia z matematyki oraz koła zainteresowań informatycznych. Planujemy rozszerzyć naszą współpracę z Liceum, tak by pracownicy WCY mogli uczyć w nim również informatyki. Jesteśmy już po rozmowach wstępnych. Liczymy na to, że ta zdolna młodzież WOLI zasili w przyszłości nasz wydział.

Dlaczego warto wybrać studia MBA w tym zakresie właśnie w Wojskowej Akademii Technicznej?

ZT: Studia MBA z zakresu cyberbezpieczeństwa w WAT dają możliwość studiowania na najlepszej wojskowej uczelni w naszym kraju i o ugruntowanej pozycji na świecie. Słuchacze pozyskują wiedzę od wybitnych specjalistów w swoich dziedzinach wyróżniających się znaczącym dorobkiem naukowym z ośrodków krajowych takich, jak Wojskowa Akademia Techniczna czy Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego oraz ośrodków zagranicznych – wydziału DIBRIS (Department of Informatics, Bioengineering, Robotics, and Systems Engineering) Uniwersytetu w Genui i NATO Communications and Information Agency w Hadze. Mają możliwość studiowania według unikalnego i interdyscyplinarnego programu studiów, który łączy aspekty techniczne, technologiczne, organizacyjne, prawne oraz problemy zarządzania.

Czy ukończenie takiego kierunku gwarantuje absolwentom rozpoczęcie nowej, atrakcyjnej ścieżki kariery?  

ZT: Według nas tak. Program studiów interdyscyplinarnych pomaga zdobyć wiedzę niezbędną w dalszych szczeblach kariery w obszarze cyberbezpieczeństwa oraz zarządzania cyberbezpieczeństwem.

ZZ: Wiele zależy od samego absolwenta, co zrobi ze zdobytą wiedzą i jak ją wykorzysta.  Z pewnością ukończenie takiego kierunku studiów podyplomowych istotnie wzmacnia kompetencje absolwenta, a tym samym i jego „wartość rynkową”.

Czy studia te mają wymiar praktyczny?  Czy zdobyta podczas studiów wiedza w zakresie zarządzania bezpieczeństwem informacji, identyfikacji zagrożeń i przeciwdziałania im, opracowywania systemów bezpieczeństwa, audytu informatycznego, ma bezpośrednie przełożenie na rzeczywistość?

ZZ: Staramy się, aby słuchacze mieli możliwość zdobycia przede wszystkim wiedzy i umiejętności praktycznych w różnych aspektach cyberbezpieczeństwa. Połowa wymiaru godzinowego przedmiotów ma charakter ćwiczeń bądź zajęć laboratoryjnych z wykorzystaniem najnowszych narzędzi z zakresu cyberbezpieczeństwa. To pozwala naszym absolwentom właściwie zarządzać bezpieczeństwem informacji w swoich organizacjach i wykorzystywać do tego najnowsze narzędzia.

ZT: Zdobyta wiedza, podkreślmy raz jeszcze – interdyscyplinarna, stanowi nową jakość na rynku studiów podyplomowych z obszaru cyberbezpieczeństwa. Powiązanie aspektów technologicznych, organizacyjnych, prawnych z procesami zarządzania i analizy ryzyka daje absolwentowi studiów szeroki horyzont w spojrzeniu na problemy cyberbezpieczeństwa na szczeblu zarówno pojedynczej organizacji jak i państwa. Pracując nad programem podyplomowych studiów MBA w WAT zapoznaliśmy się z ofertą innych uczelni, zarówno tych w Polsce, jak i za granicą, które prowadzą studia o podobnym zakresie. Zauważyliśmy, że mają one wymiar albo stricte techniczny, czyli są adresowane wyłącznie do specjalistów z branży IT (osoby bez wykształcenia technicznego mogłyby sobie tu nie poradzić), albo wyłącznie teoretyczny, gdzie nacisk położony jest głównie na aspekty prawne i kwestie związane z zarządzaniem.  Oferta WAT uwzględnia równocześnie oba te aspekty. W ten sposób można powiedzieć, wypełniamy pewną lukę na rynku.  

Studia są prowadzone we współpracy z Uniwersytetem w Genui we Włoszech. Dlaczego wybrano właśnie tę uczelnię i na czym ta współpraca polega?

ZZ: Wydział Department of Informatics, Bioengineering, Robotics, and Systems Engineering Uniwersytetu w Genui jest czołowym ośrodkiem badań w zakresie cyberbezpieczeństwa w Europie. Na tym wydziale zrealizowano wiele projektów oraz programów badawczych w tym obszarze i być może najważniejsze jest to, że w ośrodku tym wdrażane są wyniki badań naukowych w formie różnych startupów i projektów typu spin-off, jak Tales.  Nie bez znaczenia jest fakt, że na wydziale DIBRIS pracuje wybitny naukowiec w zakresie cyberbezpieczeństwa prof. Alessandro Armando, autor ponad 230 artykułów naukowych z obszaru cyberbezpieczeństwa i współtwórca wielu z tych przedsięwzięć prowadzonych w wydziale DIBRIS. Przyczynił się m.in. do wykrycia znaczących luk w zabezpieczeniach produktów IT znanych firm, m.in. Google Apps oraz systemu operacyjnego Android. Profesor Armando podjął z WAT współpracę w ramach studiów MBA i prowadzi jeden z kluczowych przedmiotów jakim jest Cybersecurity systems.

ZT: Ze względu na epidemię prof. Armando prowadzi zajęcia online. W tym roku, w tej formule prowadzone są także zajęcia laboratoryjne. Bardzo poważnie rozważamy to, czy współpracy z Uniwersytetem w Genui nie rozszerzyć instytucjonalnie. Absolwent studiów MBA w zakresie cyberbezpieczeństwa mógłby wtedy otrzymać dyplom dwóch uczelni: Wojskowej Akademii Technicznej i Uniwersytetu w Genui. Mogłoby się to w przyszłości przełożyć na wymianę studentów i na wspólne prace badawczo-naukowe.

Jaki jest skład kadry nauczycielskiej, co brano pod uwagę przy jej formowaniu?

ZT: Są to najwyższej klasy specjaliści w swoich dziedzinach. Tworzą ją specjaliści z zakresu technologii informacyjnych oraz technicznych, organizacyjnych i prawnych aspektów cyberbezpieczeństwa, jak również specjaliści od zarządzania i analizy ryzyka. Oprócz już wspomnianej uczelni włoskiej i prof. Armando, Wojskową Akademię Techniczną reprezentują: płk dr inż. Mariusz Chmielewski (obecnie również w NCBC), ppłk dr inż. Rafał Kasprzyk, prof. Jerzy Stanik, dr hab. inż. Bolesław Szafrański, dr inż. Zbigniew Świerczyński i prof. dr hab. inż. Piotr Zaskórski,  natomiast Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego – prof. dr hab. Grażyna Szpor, kierownik Katedry Prawa Informatycznego na Wydziale Prawa i Administracji UKSW oraz dr hab. inż. Agnieszka Gryszczyńska, koordynator postępowań dotyczących cyberprzestępczości w Prokuraturze Regionalnej w Warszawie. Przedstawicielem NATO Communications and Information Agency w Hadze jest dr inż. Konrad Wrona.

ZZ: Większość z naszych wykładowców to również praktycy. Zależało nam na tym, by podczas studiów słuchacze mieli możliwość kontaktu z przedstawicielami różnorodnych czołowych ośrodków krajowych i zagranicznych (nie tylko akademickich), o różnych doświadczeniach zawodowych i naukowych, reprezentującymi różne dziedziny badawcze lub biznesowe. Daje to im możliwość szerszego spojrzenia na współczesne problemy cyberbezpieczeństwa, prowadzenia różnorodnych dyskusji, skłania także często do krytycznego spojrzenia i wyciągania własnych wniosków i refleksji.

Trzecia edycja studiów ruszy w październiku tego roku. Czy będą jakieś zmiany w porównaniu do poprzednich edycji?

ZT: Tak, pracujemy nad modyfikacją programu studiów. Chcemy włączyć do tego procesu naszych słuchaczy. Przygotowujemy w tym celu specjalną ankietę, którą uczestnicy wypełniają na zakończenie studiów. Dzięki temu możemy zmienić lub jeszcze bardziej dostosować program do oczekiwań uczestników i wymagań rynku pracy.

ZZ: Rozważamy różne warianty i możliwości doskonalenia programu i sposobów jego realizacji. Chcielibyśmy położyć jeszcze większy nacisk na wymiar praktyczny naszych studiów.

ZT: Staramy się być elastyczni i zapewnić program studiów jak najlepiej dopasowany do aktualnego zapotrzebowania oraz zmian i trendów w obszarze cyberbezpieczeństwa. W drugiej edycji studiów główny akcent położyliśmy na zajęcia praktyczne, laboratoryjne z wykorzystaniem narzędzi z zakresu cyberbezpieczeństwa. Chodzi o to, aby absolwenci studiów MBA w WAT potrafili bezpośrednio wykorzystać nabytą wiedzę i umiejętności w różnych aspektach cyberbezpieczeństwa. Chciałbym podkreślić, że aby nabyć te umiejętności nie trzeba być koniecznie specjalistą z zakresu wiedzy stricte technicznej. Dodatkowo warto wspomnieć, że zainteresowanie studiami wzrosło wśród różnych instytucji. Otóż, o ile w pierwszej edycji zgłaszali się przede wszystkim przedstawiciele Ministerstwa Obrony Narodowej, to w edycji drugiej byli to już także przedstawiciele Narodowego Centrum Bezpieczeństwa Cyberprzestrzeni, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, sektora bankowego a nawet energetycznego czy Poczty Polskiej. Zainteresowanie studiami wykazało też ostatnio Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo. Rozważamy, czy w kolejnej już edycji studiów rozszerzyć jeszcze bardziej ów aspekt praktyczny. W tej kwestii na pewno weźmiemy pod uwagę opinie zarówno wykładowców, jak i słuchaczy. Liczymy się przy tym z aktualnymi potrzebami rynku w obszarze cyberbezpieczeństwa, które dynamicznie się zmieniają. Zaważyła tu w dużym stopniu pandemia koronawirusa, kiedy to wiele firm przeszło na funkcjonowanie zdalne i cyberbezpieczeństwo stało się dla wielu jeszcze bardziej namacalne (choćby przykłady zdalnych lekcji, na które dokonywano włamań i publikacji treści, z którymi dzieci nie powinny mieć kontaktu). Bierzemy to pod uwagę.

Na koniec warto podkreślić i przywołać rolę twórców studiów MBA na Wydziale Cybernetyki: poprzedniego dziekana WCY dr. hab. inż. Kazimierza Worwy oraz pierwszego kierownika studiów – dr. hab. inż. Bolesława Szafrańskiego. To Oni tworzyli, na prośbę MON, pierwszą edycję studiów i przygotowali program drugiej edycji, więc ich wkład jest nie do przecenienia.

Dziękuję za rozmowę.

Więcej informacji o studiach MBA w zakresie cyberbezpieczeństwa w WAT na stronie mba.wat.edu.pl

Materiał przygotowany przez Wojskową Akademią Techniczną