#CyberMagazyn: Rosyjski sobowtór. Jak Kreml prowadzi operacje wpływu?

Jak informowaliśmy w ubiegłym tygodniu, Biuro ds. Kontroli Aktywów Zagranicznych (Departamentu Skarbu USA) nałożyło sankcje na dwóch obywateli Rosji, którzy prowadzili kremlowską kampanię dezinformacyjną, podszywając się pod strony internetowe znanych mediów.

Na naszych łamach wskazywaliśmy, że sprawa obejmuje Ilya Gambashidze i Nikolaia Tupikina, którzy stworzyli sieć ponad 60 witryn podszywających się pod legalne europejskie media. Ich zadaniem było również wzmacnianie treści za pomocą fałszywych kont w mediach społecznościowych.

Z wyjątkiem nieznacznej zmiany adresu internetowego, strony sieci „Doppelgänger” (sobowtór) wyglądały niemal identycznie jak francuski Le Monde, londyński The Guardian czy niemiecki Bild. Na fałszywych stronach zamieszczano artykuły krytykujące Ukrainę i ukraińskich uchodźców, wychwalające Rosję i argumentujące, że zachodnie sankcje nałożone na kraj Putina są błędem.

Kampania Rosji. „Kluczowy aktor”

Nazwisko Ilya Gambashidze po raz pierwszy pojawiło się na sporządzonym w lipcu 2023 r. wykazie obywateli Rosji objętych sankcjami Rady Unii Europejskiej. Wskazano, że był „założycielem Agencji Narodowych Technologii i Projektów Społecznych Structura” oraz „kluczowym aktorem” rosyjskiej kampanii dezinformacyjnej wymierzonej w Ukrainę i szereg krajów Europy Zachodniej. 

Zdaniem Coline Chavane, zajmującej badaniem zagrożeń w Sekoia.io (francuska firma z branży cyberbezpieczeństwa), na którą powołuje się serwis France24, Agencja pełniła podwójną rolę: „koordynatora różnych podmiotów zaangażowanych w kampanie dezinformacyjne, jak i operatora tworzącego fałszywe treści”.

Podmioty te związane są z witryną Recent Real News (dawniej Recent Russian News). W 2022 r. była ukierunkowana na odbiorców we Francji, Niemczech i na Ukrainie, a później rozszerzyła się na Wielką Brytanię, Włochy, Stany Zjednoczone i Izrael.

Ukraina. Rosja chce osłabić pomoc dla Kijowa

W 2023 r. firma Meta, właściciel Facebooka i Instagrama, wydała oświadczenie dotyczące rosyjskiej aktywności w infosferze. Oto jego kluczowy fragment: 

„Zablokowaliśmy także tysiące złośliwych domen internetowych, a także próby uruchamiania fałszywych kont i stron na naszych platformach powiązanych z rosyjską operacją znaną jako Doppelganger, którą po raz pierwszy przerwaliśmy rok temu. Operacja ta polegała na naśladowaniu stron internetowych głównych serwisów informacyjnych i organów rządowych w celu zamieszczania fałszywych artykułów, mających na celu osłabienie poparcia dla Ukrainy. Obecnie jej zasięg wykracza poza początkowe ukierunkowanie na Francję, Niemcy i Ukrainę, obejmując także Stany Zjednoczone i Izrael. To największa i najbardziej agresywna operacja o rosyjskim pochodzeniu, którą zlikwidowaliśmy od 2017 roku”.

Rosyjskie macki we Francji

Natomiast władze we Francji stwierdziły, że w ramach Doppelgänger rozpowszechniano hasła antysemickie, które w listopadzie 2023 r. na polecenie rosyjskiego wywiadu namalowano w Paryżu. Było to, jak pisał o tym Le Monde, efekt wszczęcia śledztwa przez Prokuraturę w Paryżu w sprawie „około 60” gwiazd Dawida namalowanych na budynkach w stolicy Francji, postrzeganych jako groźne dla Żydów. Rosja zaprzeczyła zarzutom jakoby to ona była inspiratorem.

Oskarżenie padło po tym, jak francuscy prokuratorzy wszczęli dochodzenie w sprawie możliwości, że graffiti, powszechnie potępiane jako antysemickie, mogło zostać wykonane na „wyraźne żądanie” osoby mieszkającej za granicą. 

„Sędzia śledczy zbada zamiar tych czynów” – oświadczyła prokurator Laure Beccuau po zatrzymaniu dwóch obywateli Mołdawii, którzy w trakcie zeznań przyznali się, że działali na polecenie osoby trzeciej. 

Organizatorem akcji był mołdawski biznesmen Anatolij Prizenko, który zajmuje się marketingiem internetowym. W 2015 roku startował w wyborach lokalnych w Mołdawii z ramienia prorosyjskiej Partii Socjalistów Republiki Mołdawii.

Materiały o pojawieniu się Gwiazdy Dawida w Paryżu zostały opublikowane w rosyjskich mediach państwowych. „Ogólnie rzecz biorąc, liczba przejawów antysemityzmu we Francji rośnie” - podała państwowa agencja RIA Novosti. Z kolei na stronie internetowej Radia Sputnik można było przeczytać nagłówek: „Francja nie może (i nie chce) walczyć z antysemityzmem”.

Rosja działa w Ameryce Łacińskiej

Departament Stanu USA stwierdził także, że Gambashidze, Tupikin i ich firmy uczestniczyły w finansowanej przez Rosje kampanii dezinformacyjnej w Ameryce Łacińskiej. Jej celem było promowanie strategicznych interesów FR w tym regionie kosztem innych państw, poprzez jawne lub ukryte wykorzystywanie lokalnych mediów i influencerów.

Przedsiębiorstwa, o których mowa posiadają możliwości techniczne, doświadczenie w wykorzystywaniu otwartych środowisk informacyjnych oraz historię szerzenia dezinformacji i propagandy na rzecz wspierania celów Rosji w zakresie wpływu zagranicznego.

Rosja „trąbi” o wojnie

W ramach kampanii w Chile, zorganizowany został zespół składający się z dziennikarzy i liderów opinii publicznej z różnych krajów regionu. Specjalna grupa zadaniowa w Rosji tworzyła stosowne treści i wysyłała je do redakcji w Ameryce Łacińskiej w celu recenzji, redakcji i ostatecznie publikacji w lokalnych środkach masowego przekazu.

Miało to sprawiać wrażenie, że informacje te były wytworzone i opublikowane w mediach Ameryki Łacińskiej. Operacja miała przede wszystkim przekonać odbiorców z Ameryki Łacińskiej, że „wojna Rosji przeciwko Ukrainie jest sprawiedliwa” i że mogą zjednoczyć się z Rosją, aby pokonać neokolonializm.

Zdaniem Departament Stanu USA, ambasady Rosji w Ameryce Łacińskiej i media finansowane przez FR podejmują skoordynowane wysiłki z myślą o zwiększeniu prokremlowskiego przekazu, szerzenia antyamerykańskich narracji i rozwijania partnerstw między rosyjskimi mediami państwowymi, mediami lokalnymi i stacjami radiowymi.

USA walczą z rosyjską dezinformacją

Decyzja OFAC w sprawie Ilyi Gambashidze i Nikolaia Tupikina została podjęta po jednomyślnym przyjęciu przez Izbę Reprezentantów Stanów Zjednoczonych ustawy (ustawa o ochronie danych amerykańskich przed zagranicznymi przeciwnikami, HR7520), która zabrania brokerom danych sprzedaży wrażliwych danych Amerykanów zagranicznym przeciwnikom, w tym Chin, Rosji, Korei Północnej i Iranu.

Należy jednak zaznaczyć, że to nie pierwszy raz, kiedy OFAC podjął działania przeciwko obywatelom Rosji zaangażowanym w kampanie dezinformacyjne. Na przykład w kwietniu 2021 r. OFAC wskazał szereg platform internetowych, zajmujących się rosyjską dezinformacją, a wśród nich m.in.: 

• South Front zarejestrowaną w Rosji, zadaniowana przez FSB, przyciągająca uwagę entuzjastów militariów, weteranów wojskowych i zwolenników teorii spiskowych;
• NewsFront mająca siedzibę na Krymie placówka dezinformacyjna i propagandowa, która współpracowała z funkcjonariuszami FSB w celu koordynowania narracji podważającej wiarygodność serwisów informacyjnych, zajmujących się prawami  człowieka. Był też wykorzystywany do rozpowszechniania fałszywych informacji na temat szczepionki przeciwko Covid-19;
• Fundacja Kultury Strategicznej czasopismo internetowe zarejestrowane w Rosji, kierowane przez SWR i ściśle powiązane z rosyjskim Ministerstwem Spraw Zagranicznych. Publikuje zwolenników teorii spiskowych, zapewniając im szerszą platformę do szerzenia dezinformacji, jednocześnie próbując ukryć swe rosyjskie pochodzenie;
• InfoRos nazywane przez siebie agencją informacyjną i prowadzone głównie przez 72. Główne Centrum Informacji Wywiadowczej GRU, czyli jednostkę rosyjskiego wywiadu wojskowego zajmującą się prowadzeniem cyberszpiegostwa, wywierania wpływu i ofensywnych operacji cybernetycznych. InfoRos działa w ramach dwóch podmiotów „InfoRos, OOO" i „IA InfoRos". InfoRos wykorzystywało sieć stron internetowych, w tym strony nominalnie niezależne, do rozpowszechniania fałszywych narracji spiskowych i dezinformacji promowanej przez GRU. Zarządzana jest przez Denisa Tyurina byłego oficera rosyjskiego wywiadu wojskowego.

Rosja radzi sobie coraz lepiej

Zdaniem Biura dyrektora wywiadu narodowego, które opublikowało 5 marca br.  roczną ocenę zagrożeń, wspólnoty wywiadowczej USA (US intelligence community IC) wykrycie działań Rosji w zakresie dezinformacji w infosferze będzie coraz trudniejsze. 

Jej służby coraz lepiej radzą sobie z kamuflowaniem prowadzonej przez nie narracji. Mogą one już wykorzystywać generatywną sztuczną inteligencję, aby poprawić swoje możliwości i dotrzeć do zachodnich odbiorców.

Serwis CyberDefence24.pl otrzymał tytuł #DigitalEUAmbassador (Ambasadora polityki cyfrowej UE). Jeśli są sprawy, które Was nurtują; pytania, na które nie znacie odpowiedzi; tematy, o których trzeba napisać – zapraszamy do kontaktu. Piszcie do nas na:[email protected].