Dezinformacja zagraża fundamentom demokracji. "Niezbędne jest zmniejszenie podziałów"

Dezinformacja stanowi jedno z głównych zagrożeń dla państwa demokratycznego – to jeden z głównych wniosków raportu „Przeciwdziałanie dezinformacji w Polsce – rekomendacje systemowe" autorstwa Forum Bezpieczeństwa i ponad 40 ekspertów ds. walki z dezinformacją.

Raport „Przeciwdziałanie dezinformacji w Polsce – rekomendacje systemowe" to efekt pracy Forum Przeciwdziałania Dezinformacji. 8 grudnia 2022 roku ponad 40 ekspertów debatowało w Warszawie na temat problemu dezinformacji i tego, jak skutecznie jej przeciwdziałać.

Wybory parlamentarne i dezinfo

Data publikacji raportu jest nieprzypadkowa. To w tym roku w Polsce odbędą się wybory parlamentarne. Dlatego też działania instytucji publicznych, mediów i społeczeństwa powinny polegać na tym, aby jak najszybciej dostrzegać, ujawniać i dementować fake newsy, tak aby w jak najmniejszym stopniu oddziaływały one na procesy demokratyczne w naszym kraju.

Celem twórców dokumentu jest też zaimplementowanie rozwiązań, które wpłyną na zmniejszenie podziałów społecznych i zapobieganie radykalizacji. Wynika to ze świadomości, że to głównie w silnie spolaryzowanych społeczeństwach dezinformacja ma pole do szczególnego wzrostu.

Zdaniem twórców raportu, instytucje państwowe stoją przed poważnym wyzwaniem polegającym na odbudowie zaufania publicznego, bez którego zmniejszenie wspomnianej radykalizacji będzie znacząco utrudnione.

Obszary walki z dezinformacją

Twórcy raportu wskazali na najważniejsze obszary, w których należy przeciwdziałać zjawisku dezinformacji.

Pierwszy z nich dotyczy bezpieczeństwa narodowego. Jednym z zaproponowanych rozwiązań jest doprowadzenie do skuteczniejszej penalizacji dezinformacji. Według osób tworzących raport, istotne jest też włączenie działań w system międzynarodowy. Polska powinna mocniej angażować się we współpracę z organizacjami międzynarodowymi w celu przeciwstawiania się zewnętrznym podmiotom, stosującym dezinformację wobec naszego kraju.  

Wskazano też na potrzebę wdrożenia kolejnych regulacji prawnych, zapobiegających dezinformacji. Jednym z takich działań ma być pełne wdrożenie przez Polskę europejskiego Aktu o usługach cyfrowych (Digital Services Act). Kolejnym: poszerzenie możliwości prawnych oraz zasobów Państwowej Komisji Wyborczej (w kontekście reklam wyborczych w internecie).

Bardzo ważnym elementem wpływu na dezinformację jest oczywiście przestrzeń informacyjna. Jak zaznaczają twórcy raportu, konieczne jest poszukanie nowych sposobów finansowania mediów – tak aby doprowadzić do zmniejszenia ich uzależnienia od ruchu sieciowego i reklam. Media tworzące treści głównie po to, by szokować i angażować emocjonalnie jak największą liczbę odbiorców są – niestety – jednym z głównych źródeł dezinformacji i podziałów społecznych.

„Model biznesowy, w którym reklamodawcy odnoszą korzyści z polaryzacji, platformy ją monetyzują, a algorytmy jej sprzyjają, nie kończy się na sprawach gospodarczych, tylko sięga najgłębszych fundamentów państwa i demokracji" – stwierdziła w raporcie prof. Irena Lipowicz, w latach 2010-2015 Rzeczniczka Praw Obywatelskich.

Odpowiedzialność mediów

W raporcie wskazano też na potrzebę budowania świadomości, że funkcja kontrolna mediów nie będzie ograniczać się jedynie do kontroli władzy, ale też do kontroli przekazów pod kątem dezinformacji oraz wzmacniania u odbiorców kompetencji dotyczących krytycznego myślenia.

Walka z dezinformacją w dużej mierze związana jest z działalnością mediów, ale bez wsparcia instytucji państwa jest niemożliwa. Dlatego też powinna zostać opracowana strategia bezpieczeństwa informacyjnego państwa. Chodzi tu m.in. o prymat społeczeństwa obywatelskiego w przeciwdziałaniu fake newsom. Państwo musi tu wykazywać się aktywnością i być otwarte na współpracę (także z niezależnymi mediami). Kolejnym pomysłem ekspertów zawartym w raporcie jest potrzeba ustanowienia procedur nadzoru parlamentarnego nad działaniami agend rządowych w zakresie przeciwdziałania dezinformacji. Także tutaj muszą zostać opracowane mechanizmy, które wzmocnią przeciwdziałanie dezinformacji na okres kampanii wyborczych.

W kontekście raportu warto zwrócić uwagę na jeszcze jeden element wskazany przez jego twórców. Chodzi o pomysł zwołania okrągłego stołu, składającego się z przedstawicieli instytucji państwowych, mediów oraz organizacji pozarządowych w celu wypracowania ogólnej strategii walki ze zjawiskiem dezinformacji.

Podsumowując raport, warto raz jeszcze przytoczyć słowa prof. Lipowicz odnoszące się do dezinformacji. „Kiedy ludzie wierzą głęboko, że realizują swoje poglądy i przekonania, podczas gdy są na masową skalę sterowani, to mamy do czynienia z fundamentalnym zagrożeniem".

Warto, aby te słowa rezonowały w nas jak najdłużej i były motywacją do dalszego działania w kontekście walki z fake newsami.

Serwis CyberDefence24.pl otrzymał tytuł #DigitalEUAmbassador (Ambasadora polityki cyfrowej UE). Jeśli są sprawy, które Was nurtują; pytania, na które nie znacie odpowiedzi; tematy, o których trzeba napisać – zapraszamy do kontaktu. Piszcie do nas na: [email protected].