NATO na cyfrowym polu walki. Odkrywamy zdolności Sojuszu

Rosnąca liczba incydentów w cyberprzestrzeni, ich złożoność oraz szkody, jakie mogą wyrządzać, sprawiają, że Sojusz traktuje działania w środowisku cyfrowym jako nieodłączny element swojej strategii bezpieczeństwa. Codziennie cyberprzestrzeń staje się polem operacyjnym, wykorzystywanym przez wiele państw i podmiotów do prowadzenia działań informacyjnych, psychologicznych i czysto technologicznych, od zakłóceń po zaawansowane ataki paraliżujące infrastrukturę. NATO, w tym wszystkie kraje członkowskie, musi być przygotowane, by wykrywać, neutralizować i przeciwdziałać tym zagrożeniom.

Kluczowy element Sojuszu

Komponent wojskowy cyber to współcześnie jeden z najdynamiczniej rozwijanych rodzajów sił zbrojnych państw. NATO uznało cyberprzestrzeń za domenę operacyjną podczas szczytu w Warszawie w 2016 roku, zrównując ją z lądem, morzem, powietrzem i przestrzenią kosmiczną. Tym samym postawiło przed członkami Sojuszu wyzwanie stworzenia – tam, gdzie jeszcze ich nie było – wyspecjalizowanych komponentów cybernetycznych w ramach sił zbrojnych. Ich zadaniem ma być nie tylko obrona i zdolność wspierania wspólnych działań sojuszniczych, ale także i operacje ofensywne.

W ciągu ostatnich lat państwa NATO przyjęły Kompleksową Politykę Cyberobrony, w której jednoznacznie zaznaczono, że poważny cyberatak może – w określonych przypadkach – stanowić podstawę do uruchomienia art. 5 Traktatu Północnoatlantyckiego. Państwa zadeklarowały wykorzystanie wszelkich dostępnych środków – politycznych, dyplomatycznych i wojskowych – do odstraszania i reagowania na cyberzagrożenia. Wzmocniono też współpracę cywilno-wojskową oraz relacje z sektorem prywatnym, bez którego skuteczna cyberobrona dziś nie istnieje.

Przełomowe decyzje zapadły podczas szczytu NATO w Brukseli w 2021 roku, gdzie rozszerzono polityczne podejście do cyberobrony i wzmocniono mechanizmy wspólnej odpowiedzi na poważne incydenty cyfrowe. Wskazano, że działania wrogie w cyberprzestrzeni muszą być traktowane na równi z innymi formami agresji, a każde z państw członkowskich powinno być gotowe do solidarnej reakcji. Powołano również Defence Innovation Accelerator for the North Atlantic (DIANA), a stanowisko CIO NATO zostało po raz pierwszy wpisane w strukturę Sojuszu. Te zmiany stworzyły podstawę do wspierania technologii podwójnego zastosowania, zwłaszcza w obszarach energetyki, cyberbezpieczeństwa i komunikacji.

Trzy warstwy koncepcji, różne formy rozwoju

W 2023 roku – w kontekście wojny w Ukrainie i rosnącej liczby operacji cybernetycznych przeciw państwom NATO – zatwierdzono trójwarstwową koncepcję cyberobrony: polityczną, wojskową i techniczną. NATO zorganizowało w Berlinie pierwszą Konferencję Cyberobrony, a w 2024 roku powołano NATO Integrated Cyber Defence Centre (NICC) przy SHAPE w Belgii. Centrum to odpowiada za świadomość sytuacyjną, analizę zagrożeń i wspieranie decyzji strategicznych w cyberdomenie. Jednocześnie Sojusz zwiększył intensywność ćwiczeń, takich jak Locked Shields czy Cyber Coalition, rozwijając zdolności reakcji poprzez wyspecjalizowane Cyber Rapid Reaction Teams oraz współpracę z UE i partnerami, w tym Ukrainą.

Rozwój cyberwojsk państw członkowskich przybiera różne formy. W wielu przypadkach są to wyspecjalizowane jednostki – często pod nazwami Cyberspace Operations Forces lub Cyber Defence Forces – działające w strukturach narodowych sił zbrojnych, ale również przygotowane do współpracy w ramach NATO. Zakres ich zadań obejmuje nie tylko działania defensywne, lecz również ofensywne, cyberrozpoznanie, zabezpieczanie infrastruktury wojskowej oraz wsparcie operacji konwencjonalnych za pomocą zdolności cyfrowych.

Wciąż jednak brakuje pełnych, jawnych danych o strukturach, budżetach, doktrynach czy personelu tych jednostek. Część informacji jest utajniona, inna – fragmentaryczna, zależna od krajowych regulacji i poziomu przejrzystości. Tym bardziej istotna staje się analiza porównawcza i przekrojowa – pokazująca, jak każdy z 32 członków NATO podchodzi do budowy własnych zdolności w cyberprzestrzeni.

Rozwój polityki cyber Sojuszu

Rozwój podejścia NATO do cyberobrony był procesem stopniowym, ale systematycznym. Już podczas szczytu w Pradze w 2002 roku po raz pierwszy wskazano cyberzagrożenia jako rosnące wyzwanie bezpieczeństwa. W kolejnych latach – od Bukaresztu przez Lizbonę po Walię – podkreślano ich strategiczne znaczenie i wpisywano cyberobronę w katalog kluczowych zadań Sojuszu, łącznie z uznaniem, że poważny cyberatak może prowadzić do uruchomienia artykułu 5.

Przełomem był szczyt w Warszawie w 2016 roku, gdy cyberprzestrzeń oficjalnie uznano za pełnoprawną domenę operacyjną. Następnie powstało NATO Cyber Operations Centre w Belgii (2018), ogłoszono cyfrową politykę NATO (2023), a w 2024 roku – podczas szczytu w Waszyngtonie – utworzono NATO Integrated Cyber Defence Centre (NICC) przy SHAPE. W międzyczasie Sojusz rozszerzył działania na rzecz innowacji, bezpieczeństwa AI oraz współpracy z przemysłem technologicznym, czego symbolem jest m.in. inicjatywa DIANA. Te decyzje jasno pokazują, że NATO konsekwentnie buduje spójny system cyberobrony, dostosowany do realiów współczesnych konfliktów.

Analiza każdego państwa - zaczynamy cykl publikacji: Wojska CYBER państw NATO

W nadchodzących tygodniach CyberDefence24 będzie publikować szczegółowe analizy dotyczące cyberwojsk każdego z państw Sojuszu – aż do Cyber24Day, który odbędzie się 2 października w Warszawie. Badania do opracowań zostały przeprowadzone przez dra Aleksandra Olech w ramach projektu w NATO Cooperative Cyber Defence Centre of Excellence (CCDCOE) w Tallinnie.

Natomiast w skład zespołu analiz i przygotowania publikacji dla CyberDefence24 wchodzą: Paweł Makowiec, Konrad Markiewicz, Gabriela Urbańska, Dorota Kwaśniewska, Zuzanna Sadowska oraz Mieszko Kucharski. Każda analiza uwzględnia specyfikę krajowego środowiska strategicznego, historię powstawania jednostek cybernetycznych oraz aktualne struktury i wyzwania.

Rozwój cyberwojsk w 32 państwach członkowskich NATO to z jednej strony ogromny potencjał, a z drugiej wyzwanie koordynacyjne. Trzeba podkreślić, że wspólna odporność Sojuszu na cyberataki zależy od zdolności każdego państwa. Analiza ich stanu, podejścia i kierunków rozwoju to nie tylko wartość naukowo-analiczna, ale niezbędny krok do budowania bezpieczeństwa państw i sojuszy w XXI wieku.

Skład zespołu #cyberwojska24:

Dr Aleksander Olech – Szef Współpracy Międzynarodowej w Defence24. Wykładowca na krajowych i międzynarodowych uczelniach, współpracownik NATO, analityk i publicysta. W ostatnich latach współpracuje z NATO ENSEC COE, NATO StratCom, NATO CCD COE oraz NATO COE DAT. Absolwent Europejskiej Akademii Dyplomacji oraz Akademii Sztuki Wojennej. Główne obszary zainteresowań badawczych: relacje francusko-rosyjskie, wyzwania w Afryce oraz polityka bezpieczeństwa NATO.

Paweł M. Makowiec – redaktor CyberDefence24, interesujący się kwestiami cyberbezpieczeństwa oraz technologii w transporcie – zwłaszcza, jeżeli stawką jest bezpieczeństwo podróżujących. Kładzie duży nacisk na przedstawianie wydarzeń takimi, jakimi faktycznie są, w oparciu o rzetelne dowody. Prywatnie miłośnik transportu kolejowego, eksplorujący jego historię w Polsce.

Dorota Kwaśniewska – specjalistka w zakresie stosunków międzynarodowych i cyberbezpieczeństwa, prowadząca badania nad przeciwdziałaniem dezinformacji oraz cyberobronnością. Doświadczenie zdobywała m.in. w Organizacji Narodów Zjednoczonych, Kongresie Stanów Zjednoczonych oraz Polskiej Grupie Zbrojeniowej.

Gabriela Urbańska – magistrantka stosunków międzynarodowych, specjalizacji interamerykańskiej na Uniwersytecie Łódzkim. Główne zainteresowania obejmują politykę zagraniczną Stanów Zjednoczonych, problematykę przestępczości zorganizowanej w Basenie Morza Karaibskiego oraz bezpieczeństwo międzynarodowe.

Konrad Markiewicz – magistrant Stosunków Międzynarodowych UŁ, współpracownik Defence24. Jego zainteresowania skupiają się na polityce zagranicznej Francji i frankofońskich krajów Afryki Subsaharyjskiej oraz zagadnieniach związanych z bezpieczeństwem międzynarodowych i terroryzmem.

Zuzanna Sadowska – studentka Bezpieczeństwa Międzynarodowego na University of Trento oraz Sant’Anna School of Advanced Studies. Absolwentka Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej. Współpracowniczka zespołów analitycznych, praktykantka w Biurze Bezpieczeństwa Narodowego. Główne zainteresowania badawcze: wykorzystanie technologii cybernetycznych w dyplomacji, polityka bezpieczeństwa, sztuka wywiadowcza 

Mieszko Kucharski – Analityk Defence24. Były praktykant w Departamencie Afryki i Bliskiego Wschodu MSZ, Student II stopnia Międzynarodowych Studiów Nauk Politycznych i Dyplomacji na Uniwersytecie Śląskim w Katowicach. Jego zainteresowania koncentrują się na geopolityce, polityce bezpieczeństwa i polityce afrykańskiej.

Serwis CyberDefence24.pl otrzymał tytuł #DigitalEUAmbassador (Ambasadora polityki cyfrowej UE). Jeśli są sprawy, które Was nurtują; pytania, na które nie znacie odpowiedzi; tematy, o których trzeba napisać – zapraszamy do kontaktu. Piszcie do nas na:[email protected].