Rzecznik KGP: argumentem dla sprawców jest przeświadczenie, że Internet jest anonimowy

Jak wygląda cyberprzestępczość w Polsce? Czy nasz kraj wyróżnia się na tle innych państw europejskich?

Analiza przestępczości w polskiej cyberprzestrzeni wskazuje, iż nie odbiega ona od modelu działań, jaki można zaobserwować w innych rozwiniętych technologicznie krajach - co wprost wynika z transgranicznego charakteru tego obszaru przestępczego. Taki stan rzeczy jest w dużej mierze efektem postępu technologicznego oraz „wygody”. Sprawca nie musi angażować tylu sił i środków, co w świecie realnym. Siedząc w domu, kilkoma kliknięciami może dokonać oszustwa, wymienić się materiałami pedofilskimi czy też przygotować i opublikować wpis obrażający uczucia religijne innych osób, a wszystko to dzieje się globalnie.

Dodatkowym argumentem dla sprawców jest przeświadczenie, że Internet jest anonimowy. Zadaniem postawionym przed Biurem do Walki z Cyberprzestępczością KGP, jak i pozostałymi komórkami do walki z tego rodzaju przestępczością w komendach wojewódzkich i Komendzie Stołecznej Policji, jest realizowanie inicjatyw związanych z tworzeniem warunków do efektywnego wykrywania sprawców przestępstw popełnionych przy użyciu nowoczesnych technologii teleinformatycznych.

Wciąż postępujący rozwój Internetu i nieograniczony dostęp do szerokich jego zasobów na całym świecie powoduje, że należy spodziewać się coraz to nowych rodzajów zagrożeń występujących w życiu publicznym i społecznym. Zwalczanie przestępstw popełnianych w cyberprzestrzeni, w Polsce w dużej mierze opiera się na Kodeksie karnym (Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny). W zależności od przyjętego kryterium, przestępczość w wirtualnym świecie można podzielić np. na dwie kategorie – przestępstwa charakterystyczne dla cyberprzestępczości oraz te popełniane z wykorzystaniem sieci.

Do pierwszej kategorii zaliczamy takie przestępstwa jak podszywanie się pod inną osobę, fałszywe profile (art. 190a § 2 kk), nieuprawnione uzyskanie informacji, czyli popularnie zwany hacking (art. 267 §1 kk), podsłuch komputerowy znany jako sniffing (art. 267 § 2 kk), rozpowszechnianie złośliwych programów oraz cracking (art. 269a kk). Dodatkowo w przypadku tej kategorii będziemy również mówić o udaremnieniu uzyskania informacji (art. 268 § 2 kk) oraz dostępu do danych informatycznych (art. 268a kk), sabotaż komputerowy (art. 269 § 1 i 2 kk), wytwarzanie, pozyskiwanie, zbywanie lub udostępnianie „narzędzi hackerskich” (art. 269b kk) oraz dokonywanie oszustw komputerowych (art. 287 kk).

Natomiast do przestępstw, które coraz częściej popełniane są z wykorzystaniem Internetu odnotowujemy takie działania jak oszustwa za pośrednictwem sieci (art. 286 kk) oraz budzące sporo emocji przestępstwa przeciwko wolności sumienia i wyznania (czyli obraza uczuć religijnych ścigana z art. 196 kk). Do tego dochodzi cały szereg czynów zabronionych polegających na składaniu propozycji obcowania płciowego z małoletnim (art. 200a § 1-2 kk), publikowania treści pedofilskich (art. 202 kk) i faszystowskich (art. 256 kk). Spotykamy się również z handlem fikcyjnymi kosztami (art. 271a kk) oraz działaniami związanymi z podważaniem wiarygodności dokumentów (art. 274 kk).

Zacznijmy od tych działań cyberprzestępców, które jako standardowi użytkownicy sieci możemy dostrzec na co dzień – próby phishingowe, wyłudzenia danych, modne ostatnio oszustwa na OLX czy BLIKa. Co jest kluczowe w zwalczaniu tych zagrożeń?

W przypadku tego rodzaju przestępczości najbardziej istotnym jest podniesienie świadomości społecznej użytkowników Internetu. Zdrowy rozsądek, logiczne myślenie i przemyślane podejmowanie decyzji są kluczem do uchronienia się przed staniem się ofiarą wyłudzenia danych. Istotnym jest też zabezpieczenie od strony programowej – aktualizowany na bieżąco system operacyjny i program antywirusowy w wielu przypadkach pozwalają wykryć złośliwe oprogramowanie, służące do pozyskiwania danych wrażliwych z komputerów nieświadomych użytkowników Internetu.

Istotnym aspektem w walce z cyberprzestępczością jest dostęp do informacji i współpraca z telekomami, Big Techem, bankami czy platformami społecznościowymi. Jak wygląda współpraca z tymi podmiotami na rzecz zwalczania tego typu zagrożeń?

Sposób postępowania funkcjonariuszy zwalczających cyberprzestępczość oraz używane przez nich narzędzia wykorzystywane na etapie poszukiwania sprawców przestępstw lub ustalania, czy doszło do popełnienia czynu zabronionego, są to, zagadnienia ściśle związane z realizacją czynności operacyjno-rozpoznawczych Policji. Zgodnie z zapisem art. 20a ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji, zapewnia ona ochronę form i metod realizacji tego typu zadań, dlatego proszę wybaczyć, ale o takich szczegółach mówić nie mogę.

Czy obecne przepisy prawne w pełni umożliwiają Policji działanie na rzecz przeciwdziałania i zwalczania zagrożeń w obszarze cyber? Pytam również o te działania prowadzone w Dark Webie.

Obecne przepisy prawa krajowego umożliwiają Policji działanie na rzecz przeciwdziałania i zwalczania zagrożeń w obszarze cyberprzestępczości adekwatnie do ich jurysdykcji, a mianowicie na obszarze podległym przepisom polskiego prawa. Niestety, Internet jest praktycznie jednolity w całym swym globalnym kształcie w przeciwieństwie do przepisów prawa, które potrafią różnić się diametralnie w zależności od kraju, w jakim obowiązują.  

Jakie są główne przeszkody i problemy, z którymi borykają się funkcjonariusze?

Zwalczając tą przestępczość musimy brać pod uwagę m. in.: wykorzystywanie przez sprawców narzędzi anonimizujących oraz to, że korzystają z usług firm zagranicznych (konta e-mail, komunikatory, itp.), co powoduje konieczność dodatkowych ustaleń za pomocą organów ścigania innych państw. 

Niestety, napotykamy również na problemy, które są związane z szyfrowaniem nośników danych oraz brakiem regulacji prawnych w tym zakresie na poziomie krajowym oraz europejskim. Problematyczne są także koszty związane z pozyskaniem i utrzymaniem wysokowydajnych systemów oraz oprogramowania wspomagających pracę funkcjonariuszy, a także różnice legislacyjne w poszczególnych krajach.

Czy Policja potrzebuje zmian organizacyjnych, prawnych, aby móc sprawniej działać w tym aspekcie?

Jednym z priorytetów komendanta głównego Policji jest wzmocnienie komórek wchodzących w skład pionu do walki z cyberprzestępczością, co pozwoli na jeszcze szybsze i bardziej skuteczne działania. Ponadto, według naszych policjantów zajmujących się cyberprzestępczością, wskazane byłyby zmiany prawne w stosunku do cyberprzestępstw.

Jakimi cybermożliwościami dysponuje polska Policja, aby realizować swoje zadania na rzecz bezpieczeństwa państwa i obywateli?

Struktury do walki z cyberprzestępczością dysponują dobrze wyszkoloną i dobrze zarządzaną kadrą, co sprzyja skutecznej walce. Posiadają one coraz większe możliwości dzięki takim działaniom jak: nawiązywanie kontaktów z operatorami telekomunikacyjnymi i firmami świadczącymi usługi w Internecie oraz wypracowywanie i ujednolicanie systemów wymiany informacji, spotkania i szkolenia z ekspertami z zakresu zwalczania cyberprzestępczości z innych krajów, podejmowanie wspólnych inicjatyw z jednostkami naukowo-badawczymi, podejmowanie inicjatyw poprawiających świadomość i bezpieczeństwo użytkowników Internetu, wpływanie na inicjatywy legislacyjne związane z dostosowaniem prawa do szybko zmieniającej się rzeczywistości w cyberprzestrzeni, „monitoring” Internetu pod kątem zdarzeń związanych z popełnianymi przestępstwami,  międzynarodowa wymiana informacji kryminalnych. Nadmieniam również, że zagadnienia związane z bezpieczeństwem państwa należą do właściwości Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Służby Ochrony Państwa.

Cyberprzestępczość nie ma granic – jak wygląda współpraca z innymi państwami, Europolem czy Interpolem w kontekście prowadzenia wspólnych działań?

Biuro do Walki z Cyberprzestępczością KGP, z racji charakteru realizowanych zadań, stale i z dużymi sukcesami współpracuje z partnerami zagranicznymi, tak przedstawicielami zagranicznych policji jak i innych służb oraz organizacjami międzynarodowymi.

Współpraca oparta jest o obowiązujące przepisy prawa – zarówno te krajowe jak i międzynarodowe takie jak Konwencja Rady Europy o cyberprzestępczości (sporządzona 23 listopada 2001 r.w Budapeszcie). Nasze polskie przepisy również szczegółowo to realizują – mówimy tutaj o ustawie (z dnia 16 września 2011 r.) o wymianie informacji z organami ścigania państw członkowskich Unii Europejskiej, państw trzecich, agencjami Unii Europejskiej oraz organizacjami międzynarodowymi, a także rozporządzeniu Rady Ministrów (z dnia 4 lutego 2020 r.) w sprawie sposobu wymiany informacji między punktem kontaktowym a podmiotami uprawnionymi oraz organami ścigania państw członkowskich Unii Europejskiej, państw trzecich, agencjami Unii Europejskiej oraz organizacjami międzynarodowymi.